ΠΕΡΙ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ ΠΑΤΕΡΩΝ - ΣΕΒ. ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΟΥ ΓΟΡΤΥΝΟΣ κ. ΙΕΡΕΜΙΑ

Ὁ πλήρης τίτλος τῶν Πατέρων μέ τούς ὁποίους ἀσχολεῖται ἡ Πατρολογία εἶναι: Πατέρες καί Διδάσκαλοι τῆς Ἐκκλησίας. Μέ τήν γενική ἔννοια, ὅλοι ὅσοι ἀφιερωμένοι στόν Θεό ἅγιασαν, ὅλοι εἶναι Πατέρες. Διότι ὅλοι αὐτοί, σάν ἁγιασμένοι, γνωρίζουν τόν τρόπο καί τήν μέθοδο πῶς νά καθαρθεῖ ἡ καρδιά ἀπό τά πάθη καί νά ἀπολαύσει τόν Θεό. Ἡ Πατρολογία ὅμως ἀσχολεῖται ἰδιαίτερα μέ τούς Πατέρες καί Διδασκάλους τῆς Ἐκκλησίας, μ᾽ αὐτούς δηλαδή πού μᾶς κατέλιπαν συγγράμματα. Τά συγγράμματά τους αὐτά ἐκφράζουν τήν θεολογία τῆς Ἐκκλησίας μας καί γι᾽ αὐτό πρέπει νά τά μελετοῦμε γιά τήν μαθητεία μας στήν θεολογία, γιά τήν καλή πνευματική μας πορεία, ἀλλά καί νά τά χρησιμοποιοῦμε ὡς πηγή γιά τήν ἀντιμετώπιση μιᾶς κρίσεως πού συμβαίνει κατά καιρούς στήν Ἐκκλησία καί στήν κοινωνία γενικότερα.

Γιά μιά σωστή μελέτη τῶν Ἁγίων Πατέρων πρέπει ὁπωσδήποτε νά κάνουμε μία γενική περιγραφή τῶν προβλημάτων τῆς ἐποχῆς, στήν ὁποία ἔζησαν αὐτοί. Εἶναι ἀνάγκη νά τό κάνουμε αὐτό, γιά νά ἐκτιμήσουμε τήν προσφορά τους, γιά νά διδαχθοῦμε τόν τρόπο πού αὐτοί, σάν σωστοί θεολόγοι καί φωτισμένοι ἀπό τόν Θεό, ἐφήρμοσαν γιά τήν ἀντιμετώπιση τῶν διαφόρων ρευμάτων τῆς ἐποχῆς τους. Γι᾽ αὐτό, ξαναλέμε, στήν μελέτη τῆς Πατρολογίας θά μιλᾶμε ὄχι μόνον γιά τούς Πατέρες καί Διδασκάλους τῆς Ἐκκλησίας μας, ἀλλά θά κάνουμε εἰδικό λόγο γιά τό κλῖμα τῆς ἐποχῆς στό ὁποῖο ἔδρασαν οἱ Πατέρες καί γιά τούς διάφορους παράγοντες καί τούς ἐκκλησιαστικούς συγγραφεῖς πού ἐπηρέασαν τό κλῖμα αὐτό γενικά, ὅπως εἶναι ὁ Ὠριγένης, γιά παράδειγμα, τοῦ ὁποίου ἡ προσωπικότητα καί ἡ διδασκαλία ἐπηρέασε πολλούς στήν ἐποχή του, ἀλλά καί ἀργότερα.

Ὁ τίτλος Πατέρες καί Διδάσκαλοι τῆς Ἐκκλησίας εἶναι σημαντικός. Δηλώνει ὅτι οἱ Πατέρες δέν εἶναι ἁπλᾶ τελετουργοί τῶν Μυστηρίων τοῦ Θεοῦ, ἀλλά εἶναι Ποιμένες καί Θεολόγοι τῆς Ἐκκλησίας. Μέ τήν θεολογική τους διδαχή ἀναδείχθηκαν οἱ κατ᾽ ἐξοχήν Διδάσκαλοι τῆς Ἐκκλησίας.

Δόθηκαν διάφορες ἀφορμές γιά νά καταθέσουν οἱ ἅγιοι Πατέρες στήν Ἐκκλησία τήν θεολογία τους, τήν ὁποίαν ἀπολαμβάνουμε στά ἀθάνατα συγγράμματά τους. Καί πρώτη ἀφορμή εἶναι τό κήρυγμα, τό ἀναγκαῖο καθῆκον ἑνός Ποιμένος τῆς Ἐκκλησίας. Τό κήρυγμα δέ τῶν Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας εἶναι ἑρμηνευτικό στήν Ἁγία Γραφή καί προσφέρει τήν σωστή μέθοδο τῆς θεραπείας τῆς ψυχῆς ἀπό τά πάθη, γιά νά γευόμαστε ἀπολαυστικά τόν Θεό.

Ἄλλη ἀφορμή γιά τήν ἀνάπτυξη τῆς θεολογίας τῶν Πατέρων ἦταν οἱ αἱρέσεις καί οἱ διάφορες κακοδοξίες πού ἀκούγονταν στήν ἐποχή τους. Ἡ ἀντίκρουση τῶν αἱρετικῶν αὐτῶν διδασκαλιῶν ἀπό τούς ἁγίους Πατέρες ἔδωσε τήν εὐκαιρία σ᾽ αὐτούς νά ἀναπτύξουν τήν βαθειά τους θεολογία στά δόγματα τῆς πίστεώς μας καί ἡ θεολογία τους αὐτή εἶναι κατεγραμμένη στά συγγράμματά τους.

Τό πρῶτο καί κύριο μέλημα τῶν Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας εἶναι ἡ λατρεία τοῦ Θεοῦ. Τό νά συνάζουν δηλαδή τόν λαό τοῦ Θεοῦ στόν Ἱερό Ναό γιά νά ὑμνεῖ, ὡς Ἐκκλησία, τόν Θεό. Ἔτσι οἱ ἅγιοι Πατέρες συνέθεταν ὕμνους καί δοξολογίες στόν Θεό, ἤ, ἀκόμη περισσότερο, συνέτασσαν λειτουργικές δέλτους γιά τήν τέλεση τῆς Θείας Εὐχαριστίας. Ἡ λειτουργική λοιπόν ἀνάγκη ἦταν καί αὐτή μιά ἄλλη ἀφορμή γιά τήν συγγραφή πατερικῶν κειμένων. Ἄλλη ἀφορμή γιά τήν συγγραφή τῆς πατερικῶν ἔργων ἦταν ἡ καταγραφή τῆς ζωῆς τῶν Ἁγίων μέ τίς πνευματικές τους ἐμπειρίες καί διδαχές. Εἶναι τά περίφημα Συναξάρια καί τά Μαρτυρολόγια, οἱ βίοι τῶν Ἁγίων γενικῶς. Αὐτή ἡ πατερική συγγραφική παραγωγή ἔγινε πολύ ἀγαπητή στόν λαό τοῦ Θεοῦ, γιατί ἀπετέλεσε τό κήρυγμα τῶν Ἱερῶν Συνάξεων, τῶν συγκεντρώσεων δηλαδή τῶν χριστιανῶν γιά τήν Θεία Λατρεία. Γι᾽ αὐτό καί τά βιβλία τά περιέχοντα τούς βίους τῶν Ἁγίων λέγονται «Συναξάρια».

Ὥστε λοιπόν, κατά τά παραπάνω, τά συγγράμματα τῶν ἁγίων Πατέρων περιέχουν ἑρμηνεία τῶν Ἁγίων Γραφῶν, κατήχηση, λατρεία καί δοξολογία τοῦ Θεοῦ, ὑπεράσπιση τῆς ἀλήθειας καί πολεμική θεολογία κατά τῶν αἱρέσεων καί διηγήσεις τοῦ βίου τῶν Ἁγίων καί καταγραφή τῶν θείων ἐμπειριῶν τους.

Μέ τό ποιμαντικό καί φωτιστικό τους ἔργο οἱ ἅγιοι Πατέρες, ὡς Ποιμένες καί Διδάσκαλοι τῆς Ἐκκλησίας, χάραξαν γραμμή ποιμαντικῆς καί πνευματικῆς πορείας, τήν ὁποία πρέπει ὅλοι νά ἀκολουθοῦμε, καί ἔθεσαν τά ὅρια τῆς ὀρθῆς διδασκαλίας τῆς πίστεώς μας, ὅρια πού τήν διαχωρίζουν ἀπό τήν πλάνη καί τά ὁποῖα δέν πρέπει ποτέ νά παραμερίζουμε καί νά ὑπερβαίνουμε. Γιατί οἱ ἅγιοι Πατέρες θεολόγησαν μέ τόν φωτισμό τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, ἀφοῦ, μέ τήν ἄσκηση καί τήν ἅγια ζωή τους, καθάρισαν τήν ψυχή τους ἀπό τά πάθη. Ἔτσι ἔγιναν δοχεῖα τοῦ Ἁγίου Πνεύματος καί ὅ,τι ἔλεγαν καί ἔγραφαν ἦταν ὀρθό καί φωτισμένο. Μέ τήν Χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος οἱ Ἅγιοι Πατέρες κατανοοῦσαν ὀρθῶς τά θεόπνευστα κείμενα τῶν Ἁγίων Γραφῶν, γιατί ἦταν καί αὐτοί θεόπνευστοι¹. Ἔτσι εἶναι! Ἀφοῦ ἡ Ἁγία Γραφή ἐγράφη μέ τόν φωτισμό τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, θά πρέπει ὁμοίως, γιά νά τήν ἑρμηνεύσει κανείς σωστά, νά ἔχει καί αὐτός τόν φωτισμό τοῦ Ἁγίου Πνεύματος.

Ὡς δοχεῖα τοῦ Ἁγίου Πνεύματος οἱ Ἅγιοι Πατέρες λάμβαναν θεῖες ἀποκαλύψεις, «ἀποκαλύψεων δωρεάς», ὅπως λέει κάπου ὁ Χρυσόστομος², καί ὅπως πρίν ἀπό αὐτόν εἶχε πεῖ ὁ ἅγιος Ἰγνάτιος ὁ Θεοφόρος. Αὐτός ὁ πρῶτος καί μεγάλος Πατήρ καί Διδάσκαλος τῆς Ἐκκλησίας γράφοντας στούς Ἐφεσίους (20) τούς ὑπόσχεται ὅτι θά τούς ξαναγράψει γιά τήν Θεία Οἰκονομία, μόνο ἐάν ὁ Κύριος τοῦ «ἀποκαλύψῃ τι»! Ὥστε λοιπόν, κατά τόν λόγο αὐτόν τοῦ μεγάλου ἀποστολικοῦ Πατρός, τοῦ ἁγίου Ἰγνατίου τοῦ Θεοφόρου, γιά νά εἰπωθεῖ κάτι περισσότερο ἀπ᾽ ὅ,τι εἰπώθηκε στίς Ἅγιες Γραφές, ἤ γιά νά ἐμβαθύνουμε ἀκόμη περισσότερο σ᾽ αὐτές, χρειάζεται εἰδική Χάρη καί Ἀποκάλυψη τοῦ Θεοῦ.

Ἀφοῦ δέ οἱ ἅγιοι Πατέρες εἶναι θεοφόροι, καί μάλιστα θεόπνευστοι, ὑποχρεούμεθα καί νά μελετοῦμε καί νά ἀκολουθοῦμε τήν διδασκαλία τους καί νά μήν τήν διαστρέφουμε. Διαφορετικά εἴμαστε στό «ἀνάθεμα»!...Ναί! Στό Συνοδικό τῆς Ὀρθοδοξίας διαβάζουμε: «Τοῖς μή ὀρθῶς τῶν ἁγίων Διδασκάλων τῆς τοῦ Θεοῦ Ἐκκλησίας θείας φωνάς ἐκλαμβανομένοις καί τά σαφῶς καί ἀριδήλως ἐν αὐταῖς διά τῆς τοῦ Ἁγίου Πνεύματος χάριτος εἰρημένα παρερμηνεύειν τε καί περιστρέφειν πειρωμένους, ἀνάθεμα» (Βλ. Καρμίρη, Τά Δογματικά καί Συμβολικά Μνημεῖα Ι, σελ 415).

___________________

1. Χαρακτηρίζονται ἔτσι ἀπό τήν ΣΤ´ Οἰκουμενική Σύνοδο. Βλ. Καρμίρη, Τά Δογματικά καί Συμβολικά Μνημεῖα Ι, σελ 221.

2. Εἰς τήν Πεντηκοστήν Β´, MPG 50,404.

ΠΗΓΗ : "ΑΠΛΗ ΚΑΤΗΧΗΣΗ", ΙΟΥΝΙΟΣ 2010, αριθ. 42, σελ. 37.