Η ΤΕΛΕΤΗ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΦΩΤΟΣ ΣΤΟΝ ΠΑΝΑΓΙΟ ΤΑΦΟ

Αγγελικές Δυνάμεις πέριξ του Παναγίου και Ζωοδόχου Τάφου. 

Την πρωίαν του Μεγάλου Σαββάτου σβέννυνται πάσαι αι κανδήλαι των Ορθοδόξων, Λατίνων, Αρμενίων και Κοπτών και γίνονται υπό των ημετέρων αι δέουσαι προετοιμασίαι δια την τελετήν, οπότε ο Ναός ασφυκτικώς πληρούται υπό των προσκυνητών τη επιστασία της Κυβερνήσεως και των Δραγουμάνων των Ορθοδόξων και Αρμενίων. Κατά την τελετήν ταύτην, καθώς και κατά την τελετήν του Νιπτήρος πολλοί στρατιώται ενόπλως παρατάσσονται έσωθεν και έξωθεν του Ναού χάριν της τάξεως και ασφαλείας.

Εν τω μεταξύ τελείται η Θεία Λειτουργία εν τω ναώ του Αγίου Κωνσταντίνου τω εν τω κεντρικώ Μοναστηρίω χοροστατούντος του Πατριάρχου, μετά το πέρας τη οποίας και μετά αρκετήν ανάπαυλαν προετοιμάζεται η πομπή δια τον Ναόν. Περί την 11^ην πρωινήν ώραν ενώπιον των στρατιωτικών αρχών και προ τη θύρας του Κουβουκλίου γίνεται η επιθεώρησή του Κουβουκλίου υπό των Δραγουμάνων, μεθ΄ ην κλείεται η θύρα του Κουβουκλίου και ο Αρχιθυρωρός, όστις επί κληρονομικότητος κατέχει το αξίωμα τούτο και είναι μουσουλμάνος σφραγίζει δια της σφραγίδος του την θύραν τετράκις παραλαμβάνων τον προς τον σκοπόν τούτον κήρον και ταινίαν παρά των χειρών του Ορθοδόξου Δραγουμάνου και ούτως έχομεν απήχησιν του γραφικού : «Οι δε πορευθέντες ησφαλίσαντο τον Τάφον, σφραγίσαντες τον λίθον μετά της κουστωδίας (Ματθαίος 27,66).

Περί την μεσημβρίαν ο Πατριάρχης μετά της συνήθους παρατάξεως κατέρχεται δια της κλίμακος του Αγίου Ιακώβου εις τον Ναόν και εισέρχεται εις το Άγιον Βήμα δια της παρά τον δεξιόν χορόν των ψαλτών θυρίδος υου Καθολικού. Κατά την στιγμήν δ΄ εκείνην, ο ναός, τα κατηχούμενα, οι άνωθεν θόλοι, η αυλή, τα δώματα, τα παράθυρα και οι εξώσται, του Αβραάμ και του μετοχίου της Γεσθημανής κατακλύζονται υπό ανθρωποπλημμύρας. Ουδείς δύναται να διασχίσει το πλήθος άνευ της συνδρομής κραταιού ραβδούχου και αυτοί οι στρατιώται, οίτινες παρατάσσονται εις δύο σειράς εις τα μέρη ένθα θα διέλθει η πομπή, πολλάκις εκτοπίζονται εκ της ελαχίστης κινήσεως του ασφυκτιώντος πλήθους. Είναι δε η μόνη ευκαιρία, καθ΄ ην λαμβάνει τις ζωηράν εικόνα του ανθρώπινου κυματισμού. Εν τούτω δε θα παγιδευθεί ο περίεργος εραστής βλέπων και παρακολουθών τον σκληρόν και αδυσώπητον συνωστισμόν του εκκλησιάσματος. Η θέα τούτου παρέχει υλικόν δια φιλολογικάς σελίδας, πλην εκφεύγει του κύκλου ημών.

Του Πατριάρχου καθημένου εν τω Ιερώ Βήματι μετά των Αρχιερέων και σύμπασης της Αδελφότητος προσέρχονται 4 κληρικοί Αρμένιοι, εις Αρχιερεύς, ο Δραγουμάνος και δύο έτεροι, και ανά δύο εκ των Κοπτών και Συριάνων (Ιακωβιτών) και ασπάζονται την δεξιάν του Έλληνος Πατριάρχου. Η τάξις αύτη επιβάλλεται υπ΄ αυτού του καθεστώτος τηρουμένου πάντοτε απαρεγκλίτως και προβλέπεται υπό υψηλών φιρμανίων κατακυρούντων ότι άπαξ ημετέραν κυριαρχίαν και τα ημέτερα πρωτεία εν τω Ναώ της Αναστάσεως.

Λιτανεία πέριιξ του Ιεοού Κουβουκλίου του Πανάγιου Τάφου. 

Κατόπιν περί τους 12 κληρικούς μετά 4 διακόνων ενδύονται στολάς λευκάς ως και ο Πατριάρχης και προετοιμάζονται δια την λιτανείαν. Προηγούνται δώδεκα λάβαρα εικονίζοντα τα Πάθη και την Ανάστασιν του Ιησού Χριστού, τα εξαπτέρυγα και ο Σταυρός, ακολουθούσιν οι Ιερείς, οι ψάλται και οι διάκονοι, των δύο εξ αυτών κρατούντων ανά ένα πυρσόν καταλήγοντα εις σφαιροειδή στεφάνη διάτρυτον προς ευκολωτέραν μετάδοσιν του φωτός και τελευταίος μένει ο Πατριάρχης εν Αρχιερατική στολή και μετά της ποιμαντορικής ράβδου. Η πομπή εκκινεί εκ της Ωραίας Πύλης του Καθολικού και ψάλλουσι συνάμα το τροπάριον : «Τὴν Ἀνάστασίν σου Χριστὲ Σωτήρ, Ἄγγελοι ὑμνοῦσιν ἐν οὐρανοῖς, καὶ ἡμᾶς τοὺς ἐπὶ γῆς καταξίωσον, ἐν καθαρᾷ καρδίᾳ σὲ δοξάζειν». Λιτανεύουσι τρις περί το Κουβούκλιον και ψάλλουσι και τον λυχνικόν ύμνον : «Φῶς ἱλαρόν». Μετά την συμπλήρωσιν του ύμνου τούτου πάντες οι κληρικοί και οι λοιποί μετασχόντες της λιτανείας επιστρέφουσιν εις το Άγιον Βήμα του Καθολικού και απεκδύονται τας στολάς, ο δε Πατριάρχης απεκδύεται ομοίως ιστάμενος προ του Κουβουκλίου και μένει μόνον μετά λευκού ελαφρού στιχαρίου, του επιτραχηλίου, της ζώνης και των επιμανικίων. Τότε λαμβάνει και δύο αργυρούς πυρσούς, δι΄ ων μεταδίδει το άγιον φως εκ της οπής της βορείου πλευράς του Κουβουκλίου, και ανοιγεισών των θυρών υπό του Δραγουμάνου εισέρχεται ο Πατριάρχης παρακολουθούμενος υφ΄ ενός Αρμενίου Αρχιερέως ωσαύτως εν στολή και μετά πυρσών μεταδίδοντος το άγιον φως τοις εαυτού δια της οπής της επί της νοτίου πλευράς του Κουβουκλίου. Κλείονται και αύθις αι θύραι του Κουβουκλίου και ο Πατριάρχης εισέρχεται εις τον Άγιον Τάφον, του Αρμενίου Αρχιερέως και του ιμετέρου Δραγουμάνου ισταμένου έξωθεν εν τω λίθω του μνήματος.

Ο Πατριάρχης εν τω Τάφω κάμπτεται εις γόνυ και εύχεται προς τον αφάτω ευσπλαχνία εαυτόν κενώσαντα και τω φωτί της εαυτού επιγνώσεως τα εν σκότη διαπορευόμενα έθνη, καταλάμψαντα και της εν Άδου καθόδου Αυτού τα ουράνια και τα επίγεια και τα καταχθόνια φωτός πληρώσαντα, όπως το εκ του φωτοφόρου Αυτού Τάφου τοις πιστοίς διαδιδόμενον Φως αναδείξη αγιασμού δώριν, νοσημάτων αλεξιτήριον, δαίμοσιν ολέθριον και ευλογήσει και αγιάσει τους ευλαβώς αυτού απτομένους και δω αυτοίς περιπατείν εν τω φωτί των εντολών Αυτού ως τέκνα φωτός.

Καθ΄ ην στιγμήν ο Πατριάρχης προσεύχεται επικρατεί άκρα σιωπή και αύται δε αι αναπνοαί δεσμεύονται. Οι πάντες χαίνουσι, βλέπουσιν ακίνητοι προς το άγιον Κουβούκλιον. Αίφνης δ΄ επιφανέντος του ιλαρού Φωτός, εκστομίζονται ιαχαί του Δόξα σοι ο Θεός. Ο επακολουθών θόρυβος, αι κωδωνοκρουσίαι, τα άπειρα φώτα παρέχουσι θέαμα, ούτινος όμοιον ουδαμού υπάρχει και όπερ είναι ανώτερον πάσης περιγραφής. Άπας ο Ναός πλέει εις το φως και οι προσκυνηταί θέτουσι τας χείρας αυτών εντός της φλογός επ΄ ολίγας στιγμάς, άλλοι εισάγουσιν την φλόγα εντός του στήθους και έτεροι περιλούουσι δια του φωτός τούτου τους πώγωνας αυτών ακινδύνως.

Ο Πανάγιος και Ζωοδόχος Τάφος. 

Τον πυρσόν, ον ο Πατριάρχης εν τω Κουβουκλίω έτι ων δίδει εκ της βορείου οπής παραλαμβάνει εις των Πρεσβυτέρων της Ιερουσαλήμ και εν σπουδή φέρει αυτόν εις το άγιον Βήμα του Καθολικού, παραδίδει αυτόν εις τον Σκευοφύλακα και εκ τούτου ανάπτουσιν οι λοιποί.

Τότε παρουσιάζεται και ο Πατριάρχης εκ του Κουβουκλίου κρατών δεσμίδα κηρών ανημμένων και υποβοηθούμενος υπό νέων Ιεροσολυμιτών ταχέως διασχίζει τω εν τω Καθολικώ πλήθος και φθάνει εις το άγιον Βήμα μεταδίδων το άγιον Φως.

Την τελετήν του αγίου Φωτός επακολουθεί η Αρχιερατική Θεία Λειτουργία του Σαββάτου τελουμένη εν τω Καθολικώ, διότι εν τω Κουβουκλίω τελούσι τας λιτανείας οι Αρμένιοι, Κόπται και Συριάνοι. Αύτη είναι η τυπική διάταξις της Τελετής του Αγίου Φωτός.

ΠΗΓΗ : ΤΙΜΟΘΕΟΥ Π. ΘΕΜΕΛΗ, ΑΝΑ ΤΑ ΠΡΟΣΚΥΝΗΜΑΤΑ, ΕΝ ΙΕΡΟΣΟΛΥΜΟΙΣ 1909, σσ. 108 – 112.