Τὸ κάλλος θὰ σώση τὸν κόσμο μιὰ ἁγιορείτικη θεώρησι - Τοῦ Προηγουμένου τῆς Ἱ. Μ. Ἰβήρων Ἀρχιμ. Βασιλείου (Γοντικάκη)

Ὅταν μιλοῦμε γιὰ τὸ κάλλος ποὺ δὲν εἶναι ἁπλῶς θέαμα ἐξωτερικὸ καὶ πρόσκαιρο ἢ αἰσθητικὸ κατηγόρημα, ἀλλὰ δύναμι ποὺ σῴζει τὸν κόσμο, τότε τὸ Ἅγιον Ὄρος, μὲ τὴν ὕπαρξι καὶ τὴ ζωή του, ἔχει κάτι νὰ μᾶς πῇ· γιατὶ ὀνομάζεται Περιβόλι τῆς Παναγίας καὶ ὄρος τῆς Μεταμορφώσεως.

Καὶ ἡ Παναγία, κατὰ τὴν ὑμνολογία τῆς Ἐκκλησίας, εἶναι: Ἡ πάναγνος καὶ κεχαριτωμένη Κόρη ἡ «ὡραϊζομένη τῷ κάλλει τῶν ἀρετῶν» ποὺ ὑπεδέχθη «τῇ αἴγλῃ τοῦ Πνεύματος», «τὴν καλλοποιὸν εὐπρέπειαν», (τὸν Θεάνθρωπον Κύριον) «τὸν τὰ σύμπαντα καλλωπίσαντα» ¹.

Ἀλλά, γιὰ νὰ πλησιάσωμε μὲ τὸ ἀπαιτούμενο δέος καὶ νὰ κατανοήσωμε τὸ μυστήριο τοῦ κάλλους ποὺ σῴζει, δὲν πρέπει νὰ ξεχνᾶμε ὅτι δὲν εἶναι ἄλλο τὸ κάλλος, ἄλλο ἡ ἀγάπη καὶ ἄλλο τὸ ἀγαθόν. «Τἀγαθὸν ὑμνεῖται πρὸς τῶν ἱερῶν θεολόγων καὶ ὡς καλόν, καὶ ὡς κάλλος, καὶ ὡς ἀγάπη καὶ ὡς ἀγαπητόν... καὶ ὡς πάντα πρὸς ἑαυτὸ καλοῦν, ὅθεν καὶ κάλλος λέγεται».² Δηλαδὴ ὁ Θεός, ποὺ εἶναι ἀγάπη καὶ κάλλος ἀμήχανον, δημιουργεῖ τὰ πάντα «καλὰ λίαν».³ Καὶ καλεῖ διὰ τοῦ κάλλους σὲ μετοχὴ ζωῆς ὅλη τὴ δημιουργία.

Ἀκούγοντας τὴν κλῆσι τοῦ θείου κάλλους ὁ ἄνθρωπος γίνεται κοινωνὸς τῆς μακαρίας Τριαδικῆς ζωῆς. Ἀντιστεκόμενος καὶ μὴ ὑπακούων δημιουργεῖ τὴν κόλασι τῆς μὴ κοινωνίας, τὴν κατάρα τῆς παρὰ φύσιν ἀσχήμιας, ποὺ δὲν σῴζει, ἀλλὰ καταστρέφει τὸν ἄνθρωπο καὶ τὴ δημιουργία.

Καὶ δὲν πρέπει νὰ ξεχνᾶμε ὅτι, ἐκτὸς ἀπὸ τὸ ἀληθινὸ κάλλος ποὺ καλεῖ καὶ σῴζει, ὑπάρχει καὶ κάποιο ἄλλο κίβδηλο, ποὺ προκαλεῖ καὶ καταστρέφει, γιατὶ δὲν εἶναι φανέρωσι καλοσύνης ἀλλὰ ἐπίφασι κάλλους καὶ λειτουργεῖ ὡς δέλεαρ. Ζαλίζει καὶ παγιδεύει τὸν ἄνθρωπο καὶ τὸν ὁδηγεῖ στὴν τελικὴ ὑποδούλωσι καὶ καταστροφή, ὑποσχόμενο μία, ὡς διὰ μαγείας εὔκολη, σωτηρία.

Μέσα σ’ αὐτὸν τὸν ἀγῶνα καὶ στὴ δοκιμασία τῆς ἐκλογῆς κάποιου κάλλους, ἐξελίσσεται ἡ ἱστορία τοῦ ἀνθρώπου καὶ τῆς ἀνθρωπότητας: Ποιό κάλλος θὰ μᾶς ἑλκύσῃ περισσότερο; Σὲ ποιό θὰ ὑποταχθοῦμε;

Ἀπὸ τὴν πρώτη στιγμὴ μᾶς παρέσυρε κάποιο κάλλος ποὺ μᾶς κατέστρεψε, ἐπειδὴ τὸ χωρίσαμε ἀπὸ τὴν ἀγάπη καὶ τὴν ὑπακοὴ στὸν Θεό. Κινηθήκαμε βιαστικὰ καὶ ἀπερίσκεπτα. «Ὡραῖος ἦν εἰς ὅρασιν καὶ καλὸς εἰς βρῶσιν, ὁ ἐμὲ θανατώσας καρπός».⁴  

Στὴν καινὴ κτίσι πάλι μία γυναίκα γίνεται ἀφορμὴ τῆς σωτηρίας. Ἡ ἄγνωστη καὶ ἀσήμαντη κοσμικά, ἀλλὰ ταπεινὴ καὶ ἀκήρατη Κόρη τῆς Ναζαρέτ, ἀναδεικνύεται ἡ «ἐν γυναιξὶν εὐλογημένη»,⁵ ποὺ δέχεται τὸν ἀρχαγγελικὸ ἀσπασμὸ καὶ συλλαμβάνει τὸν Υἱὸ καὶ Λόγο τοῦ Θεοῦ.

Τὸ κάλλος τῆς ἀρετῆς τῶν δικαίων, ὁ ζῆλος τῶν Προφητῶν καὶ ἡ προσδοκία ὅλης τῆς ἀνθρωπότητος ἑτοιμάζουν καὶ κυοφοροῦν τὸ κάλλος καὶ τὴν ἀρετὴ τῆς Παρθένου.

Ἡ Παρθένος, μὲ τὴν ἁγία ταπείνωσι καὶ τὴν ἑκούσια ὑπακοή της στὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ, ἀνεδείχθη τὸ ὄργανο τῆς σωτηρίας ὅλου τοῦ κόσμου. Εἶναι τὸ «μεθόριον τῆς κτιστῆς καὶ ἀκτίστου φύσεως».⁶ Ἡ «κλῖμαξ, δι’ ἧς κατέβη ὁ Θεός». Καὶ ἡ γέφυρα ἡ «μετάγουσα τοὺς ἐκ γῆς πρὸς οὐρανόν».⁷ Τὸ παιδί της εἶναι Θεός (ὁ Θεὸς Λόγος). Καὶ ὁ Θεὸς εἶναι τὸ παιδὶ ποὺ ἡ ἴδια ἐγέννησε. Ὡς «ὑπὲρ φύσιν μητέρα καὶ κατὰ φύσιν παρθένος»,⁸ ζῇ τὴν διὰ Πνεύματος Ἁγίου μητρότητα τῆς ἀειπαρθενίας καὶ ἀπολαμβάνει τὴν παρθενικότητα τῆς Θεοτοκίας. Ἑνώνει τὸν οὐρανὸ καὶ τὴ γῆ.

Καὶ ἐνῷ εἴχαμε ἀμαυρώσει τὸ κάλλος τῆς εἰκόνος τοῦ Θεοῦ, γίνεται ὁ Θεὸς Λόγος, διὰ τῶν ἀχράντων αἱμάτων τῆς Ἀειπαρθένου, τέλειος ἄνθρωπος καὶ «τὴν ρυπωθεῖσαν εἰκόνα τῷ θείῳ κάλλει συγκατέμιξε».⁹

Δὲν παρουσιάστηκε ἐξωτερικὰ ὁ Θεὸς Λόγος, ἀλλὰ συγκατέμιξε ὁλόκληρη τὴ φύσι μας «τῷ θείῳ κάλλει».

Ἡ σωτηρία τοῦ ἀνθρώπου νοεῖται καὶ βιοῦται ὡς συμμετοχὴ καὶ ἀναμόρφωσι εἰς τὸ ἀρχαῖον κάλλος.

Τὸ θεῖον κάλλος σῴζει τὸν ἄνθρωπο ὄχι μαγικά, ἐν ἀγνοίᾳ του, οὔτε ἔξωθεν, διὰ τῆς βίας· ἔτσι, θὰ τὸν ὑποτιμοῦσε. Ἀντιθέτως, ὁ ἄνθρωπος σώζεται τιμώμενος, μὲ τὸ νὰ γίνῃ ὁ ἴδιος καλλιτέχνης, πηγὴ κάλλους καὶ σωτηρίας γιὰ τοὺς πολλούς· «πηγὴ ὕδατος ἁλλομένου εἰς ζωὴν αἰώνιον».¹⁰ Νὰ γεννηθῆ ἀπ’ ὅλη του τὴν ὕπαρξι, ὡς εὐχαριστία, ἢ δοξολογία πρὸς τὸν Θεό.

Καὶ ἡ Παρθένος, ὡς Θεογεννήτρια, ἀνέδειξε τὴν ἀνθρώπινη φύσι Θεοτόκο. Μὲ τὸ παράδειγμα καὶ τὴ βοήθεια τῆς Παναγίας κάθε ψυχὴ ποὺ ἡσυχάζει καὶ καθαρεύει, ὑποτασσόμενη στὸ θεῖο θέλημα, μπορεῖ νὰ γίνῃ κατὰ χάριν Θεοτόκος. Νὰ συλλάβῃ καὶ νὰ γέννησῃ μία μικρὴ χαρὰ ποὺ ξεπερνᾷ τὸν θάνατο. Τότε ζῇ ὁ ἄνθρωπος τὴν ἐπίσκεψι τῆς Χάριτος σὲ ὅλη του τὴν ὕπαρξι, τὴν ἐπίσκεψι τῆς Παναγίας στὸν ἐσωτερικό του κόσμο. Καὶ διερωτᾶται, ὅπως ἡ Ἐλισάβετ: «πόθεν μοὶ τοῦτο, ἵνα ἔλθῃ ἡ μήτηρ τοῦ Κυρίου μου πρός με;»¹¹

Αὐτὴ ἡ παρουσία τῆς Θεοτόκου παραμένει ὡς προστασία καὶ τροφὸς τοῦ Ἁγίου Ὄρους.

___________________

1. Πρβλ. Παρακλητική, ἦχος πλ. α’, Κυριακή, α’ ᾠδὴ β’ Κανόνος.

2. Ἅγιος Διονύσιος ὁ Ἀρεοπαγίτης, ΡG 3, 701ΟΒ.

3. Γεν. 1, 31.

4. Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος, ΡG 36, 613Β· πρβλ. καὶ Παρακλητική, ἦχος βαρύς, Τρίτη, θεία Λειτουργία, Μακαρισμοί.

5. Μηναῖον Νοεμβρίου 21ῃ, Δοξαστικὸν τῶν Αἴνων.

6. Πρβλ. Ὁμιλία λζ’, 15, στὸ Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ ἅπαντα τὰ ἔργα, τομ. 10, Θεσσαλονίκη 1985, σ. 458.

7. Ὡρολόγιον τὸ μέγα, Ἀκάθιστος Ὕμνος, γ’ Οἶκος.

8. Πρβλ. Παρακλητική, ἦχος βαρύς, Δευτέρα, Εἱρμὸς θ’ ᾠδῆς τοῦ α’ Κανόνος.

9. Βλ. Τριώδιον, Α’ Κυριακὴ τῶν Νηστειῶν, Κοντάκιον.

10. Ἰω. 4, 14.

11. Λουκ. 1, 43.

ΠΗΓΗ : «Τὸ κάλλος θὰ σώσει τὸν κόσμο», ἐκδ. Ἀκρίτας.