ΤΟ ΕΓΚΛΗΜΑ ΤΗΣ ΓΕΝΟΚΤΟΝΙΑΣ - ΤΟΥ ΒΕΝΙΑΜΙΝ ΚΑΡΑΚΩΣΤΑΝΟΓΛΟΥ

Τὸ νομικὸ πλαίσιο

Τὸ ἔγκλημα τῆς γενοκτονίας¹ ἐντάσσεται στὰ ἐγκλήματα κατὰ τῆς ἀνθρωπότητας.² Ἡ Γενικὴ Συνέλευση τῶν Ἡνωμένων Ἐθνῶν, στὶς 9.12.1948, ἐνέκρινε παμψηφεὶ τὸ σχέδιο σύμβασης γιὰ τὴν πρόληψη καὶ καταστολὴ τῆς γενοκτονίας, ἐνῷ, τὴν ἴδια ἡμερομηνία, ὑπογράφτηκε στὸ Παρίσι ἡ σχετικὴ διεθνὴς σύμβαση, ποὺ τέθηκε σὲ ἰσχὺ στὶς 12.1.1951.

Τὸ ἔγκλημα τῆς γενοκτονίας περιέχει σύνθετα στοιχεῖα ἀπὸ νομικὴ καὶ κοινωνιολογικὴ ἄποψη. Αὐτὸ ποὺ τὸ διαχωρίζει ἀπὸ τὰ ἀντίστοιχα ἐγκλήματα τοῦ κοινοῦ Ποινικοῦ Δικαίου εἶναι ἡ ἰδιαίτερη ἐγκληματικὴ πρόθεση, τὸ ἰδιαίτερο ἀντικείμενο τοῦ ἐγκλήματος, ἡ ἰδιαίτερη τεχνικὴ τῆς διαπράξεώς του καὶ οἱ ἰδιαίτερες συνέπειές του. Αὐτὰ τὰ ἰδιαίτερα χαρακτηριστικὰ ἐκδηλώνονται μὲ τὸ συλλογικὸ καὶ ἄνευ διακρίσεως ἐξανδραποδισμό. Ὁ δράστης δὲν ἐνδιαφέρεται γιὰ τὸ ἄτομο καθ’ ἑαυτό, ἀλλὰ μόνο γιὰ τὴν ἰδιότητά του ὡς μέλους τῆς ὁμάδας. Τὸ ἄτομο ἐξοντώνεται ὄχι γιὰ ὅ,τι ἔπραξε, ἀλλὰ γιὰ ὅ,τι εἶναι. Μεταξὺ τοῦ δράστη καὶ τοῦ παθόντος δὲν ὑπάρχει καμιὰ προσωπικὴ σχέση. Ἡ γενοκτονία ἀποτελεῖ βαριὰ προσβολὴ κατὰ τῶν θεμελιωδῶν δικαιωμάτων τοῦ ἀνθρώπου, κυρίως τοῦ δικαιώματος στὴ ζωή, στὴ σωματικὴ ἀκεραιότητα καὶ ὑγεία, τοῦ δικαιώματος στὴν προσωπικὴ ἐλευθερία καὶ τοῦ δικαιώματος στὴν οἰκογενειακὴ ἑστία. Γενικῶς, ἡ γενοκτονία δὲν συνεπάγεται ἀπαραίτητα καὶ τὴν ἄμεση ἐξόντωση τοῦ ἔθνους. Ὁ ὅρος γενοκτονία ὑποδηλώνει μᾶλλον ἕνα συντονισμένο σχέδιο ἐνεργειῶν ποὺ ἀποσκοποῦν στὴν καταστροφὴ θεμελιωδῶν στοιχείων διαβίωσης τῶν ἐθνικῶν ὁμάδων, ἡ ὁποία ἐπιφέρει καὶ τὴν ἐξόντωσή τους.

Τρεῖς εἶναι βασικοὶ τύποι τῆς γενοκτονίας: ἡ φυσική, ἡ βιολογικὴ καὶ ἡ πολιτιστική. Μὲ τὸ ἄρθρο 1 τῆς σύμβασης τὰ συμβαλλόμενα μέρη δεσμεύονται «νὰ προλαμβάνουν καὶ νὰ πατάσσουν τὴ γενοκτονία, εἴτε σὲ καιρὸ εἰρήνης εἴτε σὲ καιρὸ πολέμου, σὰν ἕνα διεθνὲς ἔγκλημα». Στὸ ἄρθρο 2 τῆς σύμβασης καθορίζεται περιοριστικὰ ποιές πράξεις ἀποτελοῦν γενοκτονία: ὁποιαδήποτε ἀπὸ τὶς παρακάτω πράξεις, ποὺ διενεργεῖται μὲ τὴν πρόθεση ὁλικῆς ἢ μερικῆς καταστροφῆς ὁμάδας ἐθνικῆς, ἐθνοτικῆς, φυλετικῆς ἢ θρησκευτικῆς ὡς τέτοιας:

1. φόνος τῶν μελῶν,

2. σοβαρὴ βλάβη τῆς σωματικῆς ἢ διανοητικῆς ἀκεραιότητας τῶν μελῶν,

3. ὑποβολὴ σὲ συνθῆκες διαβίωσης ποὺ μποροῦν νὰ ἐπιφέρουν πλήρη ἢ μερικὴ καταστροφὴ τῆς ὁμάδας,

4. μέτρα ποὺ ἀποβλέπουν στὴν παρεμπόδιση τῶν γεννήσεων,

5. ἀναγκαστικὴ μεταφορὰ παιδιῶν τῆς ὁμάδας σὲ ἄλλη ὁμάδα.

Μόνο οἱ βαριᾶς μορφῆς πράξεις κατὰ τῆς ζωῆς καὶ τῆς ὑγείας ἐμπίπτουν στὴν ἔννοια τῆς γενοκτονίας. Μόνον ἡ φυλάκιση, ἡ ἐξορία ἢ ὁ ἐγκλεισμὸς σὲ στρατόπεδα συγκέντρωσης δὲν συνιστοῦν γενοκτονία, ἂν δὲν συνοδεύονται ἀπὸ βίαιες καὶ ἐπικίνδυνες πράξεις γιὰ τὴ σωματικὴ ἢ διανοητικὴ ἀκεραιότητα. Πάντως, δὲν εἶναι ἀπαραίτητη ἡ ἀπώλεια τῆς ζωῆς γιὰ τὴ στοιχειοθέτηση τοῦ ἐγκλήματος τῆς γενοκτονίας. Ἐξάλλου, καὶ ὁ ἀργὸς θάνατος ποὺ προκαλεῖται λόγῳ βαρέων παραλείψεων ἐμπίπτει στὴ γενοκτονία (π.χ. ἡ ἔλλειψη τῶν ἀπαραίτητων γιὰ τὴν κάλυψη τῶν στοιχειωδῶν ἀνθρώπινων ἀναγκῶν).

Τὸ στοιχεῖο τοῦ δόλου, ὡς συστατικὸ τοῦ ἐγκλήματος, συναντᾶται στὸ ἄρθρο 2 τῆς σύμβασης. Ἀντικείμενο αὐτοῦ τοῦ εἰδικοῦ δόλου ἀποτελεῖ ἡ ὁμάδα. Δὲν ἀπαιτεῖται ἡ ἐξόντωση μιᾶς ὁλόκληρης ὁμάδας. Σὲ ὅλες τὶς γνωστὲς περιπτώσεις ἡ ἐξόντωση ὑπῆρξε μερική. Δὲν περιλήφθηκε στὴ σύμβαση ἡ προστασία κατὰ τῆς πολιτιστικῆς καὶ πολιτικῆς γενοκτονίας, καθὼς τὰ ἐγκλήματα αὐτὰ προστατεύονται ἀπὸ τὴν Οἰκουμενικὴ Διακήρυξη Δικαιωμάτων τοῦ Ἀνθρώπου. Τὸ ἄρθρο 3 τῆς σύμβασης ὁρίζει ὅτι τιμωροῦνται οἱ ἀκόλουθες πράξεις: ἡ γενοκτονία, ἡ συνεννόηση γιὰ διάπραξη γενοκτονίας, ἡ ἄμεση καὶ δημόσια προτροπὴ γιὰ διάπραξη γενοκτονίας, ἡ ἀπόπειρα γενοκτονίας καὶ ἡ συνέργεια στὴ γενοκτονία.

Τὸ ἄρθρο 4 τῆς σύμβασης ὁρίζει ὅτι «τὰ ἄτομα ποὺ διέπραξαν γενοκτονία ἢ μία ὁποιαδήποτε ἀπὸ τὶς ἄλλες πράξεις ποὺ ἀπαριθμοῦνται στὸ ἄρθρο 3, θὰ τιμωροῦνται εἴτε εἶναι κυβερνῶντες εἴτε ὑπάλληλοι εἴτε ἰδιῶτες».

Ἀπορρίφθηκε ἡ ποινικὴ εὐθύνη τοῦ κράτους, ἔχει προβλεφθεῖ ὅμως ἡ ἀστική του εὐθύνη, γιὰ ἐπανόρθωση τῆς προσγενόμενης ζημίας, χωρὶς ὅμως νὰ περιληφθεῖ συγκεκριμένη διάταξη γιὰ τὸ ζήτημα τῆς ἀποζημιώσεως. Συνεπῶς, τὸ ζήτημα τῆς ἀποζημιώσεως τίθεται μόνο ἂν τὸ ἔνοχο κράτος θεωρηθεῖ ὑπεύθυνο γιὰ πράξεις ποὺ τελέστηκαν στὸ ἔδαφός του ἢ σὲ βάρος τῶν ὑπηκόων τοῦ αἰτοῦντος κράτους.

Σημαντικὸ θέμα ἐγείρεται γιὰ τὸ ἂν ἀπαλλάσσεται ὁ δράστης ἀπὸ τὴν ποινική του εὐθύνη, ἐπειδὴ ἡ παράνομη πράξη τελέστηκε κατόπιν προσταγῆς. Ἡ θεωρία τοῦ Διεθνοῦς Δικαίου ἀλλὰ καὶ ἡ νομολογία τοῦ Δικαστηρίου τῆς Νυρεμβέργης ἀποφαίνονται σχεδὸν ὁμόφωνα ὅτι δὲν αἴρεται ἡ εὐθύνη. Ἡ σύμβαση δὲν κάνει μνεία τοῦ θέματος.

Τὰ ἄρθρα 6 καὶ 8 τῆς σύμβασης θέτουν τὶς βάσεις γιὰ τὴν καταστολὴ τοῦ ἐγκλήματος: «Τὰ πρόσωπα ποὺ κατηγοροῦνται γιὰ γενοκτονία θὰ προσάγονται ἐνώπιον τῶν ἁρμοδίων Δικαστηρίων τοῦ κράτους στὸ ἔδαφος τοῦ ὁποίου διεπράχθη ἡ πράξη, ἢ ἐνώπιον Διεθνοῦς Ποινικοῦ Δικαστηρίου ποὺ θὰ καθίσταται ἁρμόδιο γιὰ ἐκεῖνα ἀπὸ τὰ συμβαλλόμενα μέρη ποὺ θὰ ἔχουν ἀναγνωρίσει τὴ δικαιοδοσία του». Ἡ λύση τῆς καταστολῆς τοῦ ἐγκλήματος ἀπὸ μόνη τὴν ἐθνικὴ δικαιοδοσία εἶναι κάθε ἄλλο παρὰ ἀποτελεσματική. Ἡ ἐπικείμενη ἵδρυση τοῦ μόνιμου Διεθνοῦς Ποινικοῦ Δικαστηρίου τῶν Ἡνωμένων Ἐθνῶν θὰ ἀποτελέσει τὴν πιὸ οὐσιαστικὴ δικαιοδοσία πάταξης τοῦ ἐγκλήματος τῆς γενοκτονίας.

Ἡ Γενοκτονία τῶν Ἑλλήνων τοῦ Πόντου³

Ἡ Γενοκτονία τῶν Ἑλλήνων τοῦ Πόντου ἀποτελεῖ μέρος τῆς εὐρύτερης γενοκτονίας τῶν Ἑλλήνων τῆς Μικρᾶς Ἀσίας καὶ τῆς Ἀνατολικῆς Θράκης, ἐνῷ ἐντάσσεται στὸ σχέδιο τῶν Νεότουρκων καὶ τῶν κεμαλικῶν γιὰ τὴν ἐξόντωση τῶν ἰσχυρότερων μὴ μουσουλμανικῶν στοιχείων τῆς Τουρκίας, μεταξὺ τῶν ὁποίων οἱ Ἕλληνες καὶ οἱ Ἀρμένιοι. Ἡ ἐκστρατεία ἐξόντωσης χωρίζεται σὲ δύο χρονικὲς φάσεις: α΄ φάση 1914-1918, β΄ φάση 1919-1923. Ὁ ἀκριβὴς ἀριθμὸς τῶν θυμάτων δὲν θὰ μαθευτεῖ, ἴσως, ποτὲ μὲ ἀκρίβεια. Μὲ διάφορους, ὅμως, ὑπολογισμοὺς ὑπολογίζεται σὲ 1.400.000, ἐκ τῶν ὁποίων 353.000 Ἑλληνοπόντιοι.

Τὸ σχέδιο τῆς ἐξόντωσης συνέλαβε καὶ ἄρχισε νὰ ἐφαρμόζει ἡ τριανδρία τῶν Νεότουρκων, Ταλαὰτ μπέης, Ἐνβὲρ πασὰς καὶ Τζεμὰλ πασάς, οἱ ὁποῖοι, σὲ συνεργασία μὲ τὸν ἐπικεφαλῆς τῆς γερμανικῆς στρατιωτικῆς ἀποστολῆς, στρατηγὸ Λίμαν φὸν Σάντερς, κατάρτισαν τὶς λεπτομέρειες καὶ τὸ χρονοδιάγραμμα. Πληθώρα διπλωματικῶν ἐγγράφων ἀλλὰ καὶ τουρκικῶν ἀρχειακῶν πηγῶν μαρτυροῦν τὴν ὕπαρξη ὀργανωμένου σχεδίου ἐξόντωσης τῶν Ἑλλήνων.⁴ Δεκάδες χιλιάδες σύρθηκαν βίαια στὴν ἐξορία, ἐκτεθειμένοι στὶς δυσμενεῖς καιρικὲς συνθῆκες, στὴν πείνα, σὲ βιασμοὺς τῶν γυναικῶν, σὲ ἁρπαγὲς τῶν παιδιῶν, στὶς προσχεδιασμένες ἐπιθέσεις ἀτάκτων Τούρκων. Ἡ ἐξορία αὐτὴ ἦταν πραγματικὰ ἕνα «Ἄουσβιτς ἐν ροῇ», ἕνας «λευκὸς θάνατος». Ἀργότερα (1915), οἱ διώξεις συνεχίστηκαν μὲ νέα μέθοδο, τὰ «ἐργατικὰ τάγματα» (ἀμελὲ ταμπουροῦ), ὅπου ὑπηρετοῦσαν μόνον Ἕλληνες καὶ Ἀρμένιοι. Ἀπὸ τὸ 1914 ἕως τὸ 1918, 257.019 Ἕλληνες τῆς περιοχῆς τοῦ Πόντου ἐξοντώθηκαν μὲ τὴ μέθοδο αὐτή. Ἀπὸ τὸ Δεκέμβριο 1916 ἄρχισε καὶ ἡ συστηματικὴ ἄμεση ἐξόντωση τῶν ἀνδρῶν τῶν πόλεων ἀπὸ 16-60 ἐτῶν.

Ἡ λήξη τοῦ Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου δὲν ἀποσόβησε τὰ δεινὰ τῶν Ἑλλήνων τοῦ Πόντου. Στὶς 19 Μαΐου 1919, ὁ Κεμὰλ Ἀτατοὺρκ ἀποβιβάζεται στὴ Σαμψούντα καὶ ξεκινᾶ ἔτσι ἡ δεύτερη φάση τῆς Γενοκτονίας, μὲ ἀρχηγὸ τὸ Λαζὸ Τοπὰλ Ὀσμάν. Τὰ μέσα ποὺ χρησιμοποιοῦνται γιὰ τὴν ἐξόντωση τῶν Ποντίων Ἑλλήνων εἶναι: ἐπιστράτευση καὶ ἐξόντωση τῶν νέων, ἐργατικὰ τάγματα, στρατόπεδα συγκέντρωσης, ἀλλὰ καὶ ἀπαγχονισμοὶ ὕστερα ἀπὸ μεθοδευμένες δίκες. Ἡ τραγωδία ἦταν τόσο συγκλονιστικὴ καὶ ἐκτεταμένη, ὥστε οἱ ὕπατοι ἁρμοστὲς τῆς Ἀγγλίας, τῆς Γαλλίας, τῆς Ἰταλίας καὶ τῆς Ἰαπωνίας ἀναγκάστηκαν νὰ διαμαρτυρηθοῦν μὲ κοινὴ ἐπιστολή τους πρὸς τὸν ἴδιο τὸν Κεμάλ. Ἡ ἀπάντηση ἦταν κυνικὴ καὶ ἐπιβεβαίωσε ὅτι ὅλα τελοῦσαν ἐν γνώσει καὶ γίνονταν μὲ διαταγὲς τῆς τότε τουρκικῆς κυβέρνησης. Ἡ ἱστορικὴ ἔρευνα, ἰδιαίτερα τῶν τελευταίων ἐτῶν, ἔχει φέρει στὸ φῶς τῆς δημοσιότητας ἀναρίθμητα ἔγγραφα, μαρτυρίες καὶ ἄλλα στοιχεῖα ποὺ στοιχειοθετοῦν καὶ τεκμηριώνουν τὸ τεράστιο ἔγκλημα, πέρα ἀπὸ κάθε ἀμφισβήτηση. Ἔτσι, στὴν περίπτωση τῶν Ποντίων Ἑλλήνων (ὅπως καὶ τῶν ἄλλων Ἑλλήνων τῆς Μικρᾶς Ἀσίας) ἔχουμε τὶς ἑξῆς πράξεις ποὺ ἐμπίπτουν στὶς διατάξεις τῆς σύμβασης γιὰ τὴν πρόληψη καὶ καταστολὴ τοῦ ἐγκλήματος τῆς γενοκτονίας:

1. σχεδιασμένη δολοφονία τῶν μελῶν μιᾶς συγκεκριμένης ἐθνικῆς ὁμάδας,

2. σοβαρὴ προσβολὴ τῆς σωματικῆς καὶ διανοητικῆς ἀκεραιότητάς τους,

3. ὑποβολὴ σὲ συνθῆκες διαβίωσης ποὺ μποροῦν νὰ ἐπιφέρουν πλήρη ἢ μερικὴ καταστροφὴ τῆς ἐθνικῆς ὁμάδας,

4. βίαιη μεταφορὰ παιδιῶν σὲ ἄλλη ἐθνικὴ ὁμάδα.

Ἡ διεθνὴς ἀναγνώριση τῆς Γενοκτονίας τῶν Ποντίων

Στὶς 24.2.1994, ἡ Βουλὴ τῶν Ἑλλήνων, μὲ ὁμόφωνη ἀπόφασή της, ἀναγνώρισε τὴ Γενοκτονία τῶν Ποντίων καὶ ὅρισε τὴ 19η Μαΐου ὡς ἡμέρα ἐθνικῆς μνήμης τῆς Γενοκτονίας τοῦ Ποντιακοῦ Ἑλληνισμοῦ. Τὸ Δ΄ Παγκόσμιο Συνέδριο Ποντιακοῦ Ἑλληνισμοῦ (1997) ἀποφάσισε τὴν προώθηση τῆς διεθνοῦς ἀναγνώρισης τῆς Γενοκτονίας. Τὸν Ἰούνιο 1998, διακομματικὴ ἀντιπροσωπεία τῆς ἑλληνικῆς Βουλῆς, ἀντιπροσωπεία ἀποτελούμενη ἀπὸ ἐκπροσώπους ποντιακῶν ὀργανώσεων ἀπὸ ὅλον τὸν κόσμο καὶ πενταμελὴς ὁμάδα ἐπιστημόνων (ἕνας ἐκ τῶν ὁποίων ἦταν ὁ γράφων), ἐπισκέφθηκαν τὴν ἕδρα τῶν Ἡνωμένων Ἐθνῶν στὴ Ν. Ὑόρκη καὶ ὑπέβαλαν πολυσέλιδο ὑπόμνημα γιὰ τὴ Γενοκτονία τῶν Ποντίων, πρὸς τὴν Ἐπιτροπὴ Ἀνθρωπίνων Δικαιωμάτων τοῦ διεθνοῦς ὀργανισμοῦ.⁵

Ἡ ἀναγνώριση, ἀπὸ τὸν ΟΗΕ καὶ τὴν ἴδια τὴν Τουρκία, τῆς Γενοκτονίας τῶν Ποντίων (ἀλλὰ καὶ τῶν λοιπῶν Μικρασιατῶν καὶ Θρακῶν) Ἑλλήνων, ὡς πράξη ποὺ θὰ ἔχει μόνον ἠθικὲς καὶ πολιτικὲς (ὄχι νομικὲς ἢ οἰκονομικές) συνέπειες, θὰ ἔχει τὶς ἑξῆς θετικὲς ἐπιπτώσεις:

1. Θὰ ἀποτελέσει ἐλάχιστη πράξη ἐξιλέωσης τῆς Τουρκίας, ἀλλὰ καὶ τῆς διεθνοῦς κοινότητας, ποὺ κάλυψε μὲ πέπλο σιωπῆς, ἐπὶ 80 χρόντα, αὐτὸ τὸ ἀποτρόπαιο ἔγκλημα (εὐθύνες φέρει, βέβαια, καὶ τὸ ἑλληνικὸ κράτος).

2. Θὰ ἀποτελέσει ἀντικίνητρο καὶ προληπτικὸ μέτρο γιὰ τὴ διάπραξη νέων γενοκτονιῶν στὸ μέλλον, τόσο ἀπὸ τὴν Τουρκία ὅσο καὶ ἀπὸ ἄλλα κράτη (λόγῳ τῆς ἀρνητικῆς διεθνοῦς δημοσιότητας καὶ ἠθικῆς καταδίκης ποὺ θὰ προκαλέσει).

3. Θὰ συμβάλει στὴν καλύτερη διεθνὴ κατανόηση τοῦ Κουρδικοῦ προβλήματος καὶ τῆς πολιτικῆς τῆς Τουρκίας ἀπέναντι στὸν κουρδικὸ λαό.

4. Θὰ συμβάλει στὴν ἀντικειμενικότερη καὶ πληρέστερη παρουσίαση τοῦ ἱστορικοῦ παρελθόντος.

5. Θὰ διευκολύνει τὶς σημερινὲς ἑλληνοτουρκικὲς σχέσεις νὰ ἀναπτυχθοῦν σὲ βάση εἰλικρίνειας καὶ ἀνάληψης τῶν εὐθυνῶν γιὰ πράξεις τοῦ παρελθόντος.

6. Θὰ βοηθήσει τὴν ἐσωτερικὴ πολιτικὴ ἀνάπτυξη καὶ ὡρίμανση στὴν Τουρκία, μέσῳ αὐτῆς τῆς πράξης αὐτοκριτικῆς, ποὺ θὰ ἐνισχύσει τὶς εἰρηνόφιλες καὶ προοδευτικὲς δυνάμεις στὴ χώρα.

7. Θὰ συμβάλει στὴν καλύτερη κατανόηση ἀπὸ τὴ διεθνὴ κοινότητα τῶν ἑλληνικῶν εὐαισθησιῶν καὶ τῶν ἑλληνικῶν ζωτικῶν συμφερόντων (δηλαδὴ στὶς τρέχουσες ἑλληνοτουρκικὲς σχέσεις).

8. Θὰ συμβάλει στὴν ἐπιτάχυνση τῆς ἀνάπτυξης τῆς διεθνοῦς ποινικῆς δικαιοδοσίας (μὲ τὴ μορφὴ τοῦ ὑπὸ ἵδρυση Διεθνοῦς Ποινικοῦ Δικαστηρίου, μὲ διαρκὴ καὶ γενικὴ ἁρμοδιότητα), καθὼς θὰ ἀποδειχθεῖ ὅτι ἡ λήθη δὲν ἀποτελεῖ τρόπο ἀποφυγῆς καταλογισμοῦ εὐθυνῶν γιὰ διεθνῆ ἐγκλήματα.

9. Ἡ ἀναγνώριση τῆς Γενοκτονίας τῶν Ποντίων ἀπὸ τὰ Ἡνωμένα Ἔθνη θὰ ἐνισχύσει τὴν ἐμπιστοσύνη τῶν Ἑλλήνων, ἀλλὰ καὶ τῶν ἄλλων ἐθνῶν, στὸ διεθνὴ ὀργανισμὸ ὡς προστάτη τῆς διεθνοῦς νομιμότητας. Ἡ ἐμπιστοσύνη αὐτὴ δυστυχῶς ἔχει τρωθεῖ τὰ τελευταῖα χρόνια ἀπὸ τὴν ἀδυναμία ἢ ἀπροθυμία οὐσιαστικῶν παρεμβάσεων σὲ προβλήματα ὅπως τὸ Κυπριακό, τὸ Κουρδικό, τὸ Παλαιστινιακὸ κ.λπ.

____________________

1. Βλ. ἀναλυτικά, inter alia, στὸ: Ἀπόστολου Ἰ. Παπασλιώτου, Τὸ ἔγκλημα τῆς γενοκτονίας. Διατριβὴ ἐπὶ διδακτορίᾳ, Σχολὴ ΝΟΕ, ΑΠΘ, Θεσσαλονίκη, 1966.

2. Βλ. γιὰ τὰ ἐγκλήματα κατὰ τῆς ἀνθρωπότητας καὶ γενικότερα γιὰ τὴ νεότερη προβληματικὴ τῆς διεθνοῦς ποινικῆς δικαιοσύνης, στὸ: Κώστα Χατζηκωνσταντίνου, Προσεγγίσεις στὸ Διεθνὲς Ἀνθρωπιστικὸ Δίκαιο, Ἰ. Σιδέρης, Ἀθήνα, 1999, σελ. 390 ἑπ.

3. Βλ. ἀναλυτικὰ inter alia, τὸ ἐξαιρετικὰ ἐνδιαφέρον καὶ τεκμηριωμένο ἔργο τοῦ Χάρη Τσιρκινίδη, Ἐπιτέλους τοὺς ξεριζώσαμε... Ἡ γενοκτονία τῶν Ἑλλήνων τοῦ Πόντου, τῆς Θράκης καὶ τῆς Μ. Ἀσίας, μέσα ἀπὸ τὰ γαλλικὰ ἀρχεῖα. Ἔκδοση σωματείου «Παναγία Σουμελᾶ», Θεσσαλονίκη, 1993.

4. Βλ. Ὑπόμνημα πρὸς τὸν Ὀργανισμὸ Ἡνωμένων Ἐθνῶν γιὰ τὴν ἀναγνώριση τῆς Γενοκτονίας τοῦ Ἑλληνισμοῦ τοῦ Πόντου. Πανελλήνια Ὁμοσπονδία Ποντιακῶν Σωματείων – Δ΄ Παγκόσμιο Συνέδριο Ποντιακοῦ Ἑλληνισμοῦ, Θεσσαλονίκη, 1998.

5. Βλ. ὅ.π.

ΠΗΓΗ : "Ἱστορικά", ἐφημερίδα Ἐλευθεροτυπία, τεῦχος 134, 16 Μαΐου 2002