Η ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΕΠΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΓΑΜΟΥ ΤΗΣ ΚΑΝΑ ΠΟΥ ΒΡΕΘΗΚΕ ΣΤΗΝ ΕΛΑΤΕΙΑ ΤΗΣ ΦΘΙΩΤΙΔΑΣ

Σε ναίδριο της Παναγίας της περιοχής της Ελάτειας, ευρέθη το 1885 εντειχισμένος λίθος με την επιγραφή : «+ Ούτός εστιν ο λίθος από Κανά της Γαλιλέας όπου το ύδωρ οίνο(ν) εποίησεν ο Κ(ύριο)ς ημών Ι(ησού)ς Χ(ριστό)ς», ο οποίος απεκλήθη «ο λίθος της Κανά», και προκάλεσε αρκετές συζητήσεις και διαφορετικές γνώμες μεταξύ των ειδικών.

Δημιουργήθηκε τριμελής επιτροπή από το Υπουργείο επί των Εκκλησιαστικών, προκειμένου να διακριβώσει τη προέλευση και να χρονολογήσει το λίθο εκ των : Μητροπολίτου Πατρών Νικηφόρου Καλογερά καθηγητού της Θεολογικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών, του Σπυρίδωνος Λάμπρου και του γερμανού αρχαιολόγου Γ. Δάϊπερφιλδ.

Ο τότε Μητροπολίτης Πατρών Νικηφόρος, περιγράφει τον ανακαλυφθέντα λίθο ως εξής : «Ο εν Ελατεία ευρεθείς εκ φαιού μαρμάρου μετά λευκών φλεβών λίθος έχει μήκος μεν 2μ. 33, πλάτος δε 0μ. 64 και ύψος 0μ. 33. Η άνω αυτού επιφάνεια, ως και αι δύο πλάγιαι, είναι μετ’ επιμελείας εστιλβωμέναι, το δε κάτω μέρος και αι δύο άλλαι πλευραί ακατέργαστοι. Επί της μιας των εστιλβωμένων επιφανειών χείλος ικανώς προέχον διήκει κατά μήκος του κάτω μέρους του λίθου. Και επί ταύτης της επιφανείας είναι βαθέως κεχαραγμένη η εξής επιγραφή· + Ούτός εστιν ο λίθος από Κανά της Γα λιλέας όπου το ύδωρ οίνο(ν) εποίησεν ο Κ(ύριο)ς ημών Ι(ησού)ς Χ(ριστό)ς». Θεωρεί δε ότι ο λίθος όσο ευρίσκονταν στη Κανά ήταν ανεπίγραφος και ότι πρέπει να χαράχθηκε περί τομ 6^ο ή 7^ο μ.Χ, αιώνα, όταν μεταφέρθηκε από τη Κανά.

Ο «λίθος της Κανά», βρέθηκε στην Ελάτεια, κατόπιν μεταφοράς του από μοναχούς της Παλαιστίνης, οι οποίοι βρήκαν καταφύγιο στη περιοχή αυτή, προκειμένου να γλυτώσουν από τις φονικές επιδρομές των Σαρακηνών στους Αγίους τόπους, τον 8^ο ή τον 9^ο αιώνα, και μετέφεραν μαζί τους τον λίθο, κατά τον Πατρών Νικηφόρο, ο οποίος στην έρευνά του μνημονεύει λατινικό οδοιπορικό του Αντωνίου εκ Πλακεντίας του 6^ου αιώνα που αναφέρεται στον λίθο της Κανάς όπου κάθονταν ο Κύριος και ο οποίος είναι ο ίδιος με αυτόν της Ελάτειας, αλλά και στα ονόματα Ιερουσαλήμ που συναντούμε στην ευρύτερη περιοχή της Ελάτειας.

Επιπλέον, πιστεύει ο Πατρών Νικηφόρος, ότι ο «λίθος της Κανά», αρχικά είχε τοποθετηθεί στον επισκοπικό ναό της Ελάτειας και μεταφέρθηκε περί τον ένατο αιώνα στο ναό της Μεγάλης Παναγίας, όταν η Ελάτεια είχε πλέον παρακμάσει και εντοιχίστηκε στην εξωτερική αψίδα, μεταξύ της κόγχης της ιεράς Προθέσεως και της αγίας Τράπεζας.

Ο Σ. Λάμπρου, χρονολογεί την επιγραφή «του λίθου της Κανά», τον 5^ο μ.Χ. αιώνα (ο δε Diehl τη τοποθετεί μεταξύ 6^ου και 7^ου μ.Χ. αιώνα), ενώ ο γερμανός Αρχαιολόγος Γ. Δάϊπερφιλδ θεωρούσε ότι η επιγραφή χαράχτηκε μετά το χρόνο που ο «λίθος της Κανά» στήθηκε όρθιος, ενώ πρωτύτερα αποτελούσε άνω έδρανο θρανίου, έχοντας δεξιά και αριστερά άλλους λίθους, χωρίς όμως να ορίζει το χρόνο. Ακόμη, σημειώνει (ο Σ. Λάμπρου) ότι η Ελληνική Κυβέρνηση διέταξε τη μεταφορά του στην Αθήνα και τη τοποθέτησή του στο νάρθηκα της παλαιάς Μητροπόλεως (όπου ευρίσκονταν ως το 1904). Αρχικά είχε τοποθετηθεί στην Εκκλησία Γοργουπηκόου ή Αγίου Ελευθερίου, όπου στο γάμο της Α.Β.Υ χρησίμευσε ως τράπεζα επίθεσης της Αγίας Μεταλήψεως. Ενώ η τελευταία πληροφορία περί αυτού θεωρεί ότι ευρίσκεται αποτεθειμένος πιθανότατα στο Βυζαντινό Μουσείο (Βασιλική Συθιακάκη-Κριτσιμάλλη, «Ιστορική τοπογραφία της Φθιώτιδας κατά τη παλαιοχριστιανική περίοδο», Πρακτικά 2^ου Συνεδρίου Φθιωτικής Ιστορίας, σ. 59 υπ. 57. 2001).

Θα έχει ιδιαίτερη σημασία να μάθουμε που φυλάσσεται το σπουδαιότατο τούτο παλαιοχριστιανικό μνημείο, το οποίο χωρίς αμφιβολία θα πρέπει να αναδειχθεί και να γίνει γνωστό ευρύτερα.

ΠΗΓΕΣ : ΣΠΥΡΙΔΩΝΟΣ ΛΑΜΠΡΟΥ, «Ο ΕΞ ΕΛΑΤΕΙΑΣ ΛΙΘΟΣ ΑΠΟ ΚΑΝΑ ΤΗΣ ΓΑΛΙΛΑΙΑΣ», ΝΕΟΣ ΕΛΛΗΝΟΜΝΗΜΩΝ, 1, ΤΕΥΧΟΣ Β΄, 1904, σσ. 172 κ.ε., invenio.lib.auth.gr/record/87719/export/xm‎, Βασιλική Συθιακάκη-Κριτσιμάλλη, «Ιστορική τοπογραφία της Φθιώτιδας κατά τη παλαιοχριστιανική περίοδο», Πρακτικά 2^ου Συνεδρίου Φθιωτικής Ιστορίας, σ. 59 υπ. 57. 2001.