Ο ΤΑΦΟΣ ΤΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΤΟΥ ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΥ

Κωνσταντίνος Παλαιολόγος και Γεώργιος Φραντζής,
Φώτης Κόντογλου - Δημαρχείο Αθηνών.

Περί της τύχης του νεκρού Βασιλέως, ο μεν Δούκας δεν λέγει τίποτα, αναφερόμενος μόνον στην κεφαλήν του, ο δε Φραντζής από την άλλη αναφέρεται μόνον περί του σώματος, χωρίς καμία αναφορά στην κεφαλή του ήρωα Αυτοκράτορα. Λέγει λοιπόν ο Φραντζής ότι, αναγνωρισθέντος του πτώματος, ο σουλτάνος «περιχαρής και ευφραινόμενος υπήρχε^. και προστάξει αυτού οι ευρεθέντες χριστιανοί έθαψαν το βασιλικόν πτώμα μετά βασιλικής τιμής». Ανεξήγητος η παράλειψη του Φραντζή περί του τόπου της ταφής και του τρόπου της κηδείας^. εικάζομεν ότι διετάχθη και έγινε κηδεία επιδεικτική, για να πεισθεί ο λαός ότι απεβίωσε ο Αυτοκράτορας. Η σιωπή του Φραντζή περί του τόπου της ταφής του Κωνσταντίνου γέννησε αμφιβολίες για την αφήγηση^. γι΄ αυτό άλλοι μεν είπαν ότι η κεφαλή ήταν ανδρός που έμοιαζε με τον αποθανόντα Βασιλέα, άλλοι δε ότι δεν βρέθηκε ποτέ το πτώμα, το οποίο συντάφηκε μαζί με τους άλλους νεκρούς. Εντούτοις πλην του Φραντζή, κανείς άλλος δεν ήταν δυνατόν να γνωρίζει καλύτερα τα γεγονότα οπότε στην αφήγησή του δεν υπάρχει λόγος απιστίας ή δυσπιστίας.

Το μνήμα του Κωνσταντίνου πού βρίσκονταν, ούτε οι μεταγενέστεροι γνώριζαν. Πιθανόν και πιστευτόν θεωρούμε ότι ευρεθέντος του σώματος του Βασιλέα, κηδεύθηκε πομπωδώς, για να γίνει πασίγνωστος ο θάνατός του, και έτσι οι μεν Έλληνες ν΄ απελπισθούν, οι δε τούρκοι ν΄ αμεριμνήσουν. Τάφηκε στο ανέκαθεν χρησιμεύων ως Βασιλικό ηρώον, το ναό των Αγίων Αποστόλων, ο οποίος και επί μερικούς μήνες μετά την άλωση χρημάτισε ναός και έδρα του Πατριαρχείου. Ο ναός, εγκαταλειφθείς από τον Γεννάδιο μετά το πέρας διετίας περίπου, έμεινε «σφαλισμένος» στα χέρια των Ορθοδόξων, ώσπου αποφάσισε ο πορθητής να τον γκρεμίσει (1456-1457) για να οικοδομήσει στην θέση του τζαμί, «χωρίς ουδεμία να χαθεί πέτρα αυτού», και ανέθεσε την εκτέλεση του σχεδίου του στον Έλληνα αρχιτέκτονα Χριστόδουλο. Τότε ο τάφος και τα λείψανα του Κωνσταντίνου, υπέστησαν την ίδια τύχη με τα ιερά λείψανα των Αποστόλων που ήταν κατατεθειμένα κάτω από την αγία Τράπεζα, ως και διαφόρων Βασιλέων που ευρίσκονταν εντός του ναού. Άραγε πλανώμεθα αν πιστέψουμε ότι ο Χριστόδουλος φρόντισε να συλλέξει τα ιερά λείψανα των Αποστόλων και να τα αποθέσει εις την τότε ίσως επί τούτο ορυχθείσα κρύπτη στον δεξιό πινσό του νυν Γκιούλ Τζαμί (του θεωρούμενου ως ναού της Αγίας Θεοδοσίας), τα δε των Αυτοκρατόρων στον αριστερό πινσό ; Τα μεν Αποστολικά σεβάστηκαν οι τούρκοι, τα δε Βασιλικά τα άφησαν στην λήθη, φράξαντες με τοίχο την είσοδο της κρύπτης, όπως και η παράδοση αμυδρώς μαρτυρεί ; Την παράδοση της ταφής του Κωνσταντίνου στο Γκιούλ Τζαμί μεταφέρει ο Πατριάρχης Κωνσταντίνος, και είναι μια παράδοση των Φαναριωτών, αλλά και των ουλεμάδων. Σύμφωνα με αυτή, έφραξαν με τοίχο την είσοδο της κρύπτης του αριστερού πινσού, δήθεν διότι ήταν απεριποίητη και γεμάτη με συντρίμμια λίθων, πλίνθων και  ασβεστοκεραμοκονίας. Υπάρχει δε επί του αριστερού πίνσου – όπως και επί του δεξιού – οπή ωσάν φεγγίτης ή λειτουργούσα προς εξαερισμό. Νεώτερες έρευνες ίσως αποδείξουν την αλήθεια της παράδοσης αυτής.

Ξ. Α. ΣΙΔΕΡΙΔΗΣ

ΠΗΓΗ : ΣΥΛΛΟΓΙΚΟ - ΠΟΛΙΤΗ Γ.Ν., ΤΑ ΣΥΜΒΟΛΑ ΤΗΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΠΙΣΤΕΩΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΙΣ ΚΑΙ ΑΓΙΑ ΣΟΦΙΑ, ΑΘΗΝΑΙ 1918, σσ. 59-61.