ΓΙΑ ΤΟ ΖΥΜΩΜΑ ΤΗΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ – ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΣΩΤΗΡΑ ΜΑΣ ΙΗΣΟΥ ΧΡΙΣΤΟ

Αφού έχουμε αναμμένο ένα αγνό μελισσοκέρι και το θυμιατό με μοσχοθυμίαμα μπροστά στην Εικόνα του Χριστού ή της Παναγίας, λέμε τις παρακάτω προσευχές και μετά αρχίζουμε να ζυμώνουμε. Πρώτα Σταυρώνουμε το αλεύρι με τα τρία δάκτυλά μας λέγοντας :

Ἅγιος ὁ Θεός, Ἅγιος Ἰσχυρός, Ἅγιος Ἀθάνατος, ἐλέησον ἡμᾶς.

Ἅγιος ὁ Θεός, Ἅγιος Ἰσχυρός, Ἅγιος Ἀθάνατος, ἐλέησον ἡμᾶς.

Ἅγιος ὁ Θεός, Ἅγιος Ἰσχυρός, Ἅγιος Ἀθάνατος, ἐλέησον ἡμᾶς.

Δόξα Πατρὶ καὶ Υἱῷ καὶ Ἁγίῳ Πνεύματι· καὶ νῦν καὶ ἀεὶ καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν.

Παναγία Τριάς, ἐλέησον ἡμᾶς· Κύριε, ἱλάσθητι ταῖς ἁμαρτίαις ἡμῶν· Δέσποτα, συγχώρησον τὰς ἀνομίας ἡμῖν· Ἅγιε, ἐπίσκεψαι καὶ ἴασαι τὰς ἀσθενείας ἡμῶν, ἕνεκεν τοῦ ὀνόματός Σου. Κύριε, ἐλέησον, Κύριε, ἐλέησον, Κύριε, ἐλέησον.

Δόξα Πατρὶ καὶ Υἱῷ καὶ Ἁγίῳ Πνεύματι· καὶ νῦν καὶ ἀεὶ καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν.

Πάτερ ἡμῶν ὁ ἐν τοῖς οὐρανοῖς, ἁγιασθήτω τὸ ὄνομά Σου· ἐλθέτω ἡ Βασιλεία Σου· γενηθήτω τὸ θέλημά Σου, ὡς ἐν οὐρανῷ, καὶ ἐπὶ τῆς γῆς. Τὸν ἄρτον ἡμῶν τὸν ἐπιούσιον δὸς ἡμῖν σήμερον καὶ ἄφες ἡμῖν τὰ ὀφειλήματα ἡμῶν, ὡς καὶ ἡμεῖς ἀφίεμεν τοῖς ὀφειλέταις ἡμῶν· καὶ μὴ εἰσενέγκῃς ἡμᾶς εἰς πειρασμόν, ἀλλὰ ῥῦσαι ἡμᾶς ἀπὸ τοῦ πονηροῦ.

«Κύριε, Σὲ εὐχαριστοῦμεν δι΄ αὐτήν τήν ἁγίαν ὣραν καί ᾑμέραν πού μᾶς ἀξίωσες νά ζῶμεν καί μέ τά ἁμαρτωλά χέρια μᾶς να ζυμώνωμεν τά Πανάχραντα Δῶρα τῆς Ἀγάπης Σου. Σέ παρακαλοῠμεν, κατάπεμψον τό Πανάγιόν Σου Πνεῠμα, Αὐτό πού φωτίζει καί ἁγιάζει τους ἐλπίζοντας εἰς Σέ καί πού εὐλογεῐ ὃλα τά ὀρατά καί ἀόρατα, μέ τά Μυστήρια τῆς Ἁγίας μας Ἐκκλησίας. Σέ παρακαλοῠμεν, εὐλόγησον καί ταῠτα τά Δῶρα διά νά γίνουν καλά καί εὐπρόσδεκτα εἰς το Ἃγιόν Σου Θυσιαστήριον καί νά τά δεχθῆς, ὃπως ἐδέχθης Ἄβελ τά δῶρα, Νῶε τάς θυσίας, Ἀβραάμ τάς ὁλοκαρπώσεις, Μωυσέως καί Ἀαρῶν τάς ἱερωσύνας, Σαμουήλ τάς εἰρηνικάς, ὡς προσεδέχθης τήν Δοξολογίαν τῶν Ποιμένων, τά Δῶρα τῶν Μάγων, τά Δάκρυα τοῠ Πέτρου καί τήν μετάνοιαν τοῠ Δαβίδ καί τοῠ Ληστοῠ. Σέ παρακαλοῠμεν να μᾶς ἀξιώσεις να Σοῦ τά προσφέρωμεν πάντοτε μέ καθαράν καρδίαν, πίστιν ἀκαταίσχυντον, ἀγάπην ἀνυπόκριτον, πλησμονήν σοφίας, περιποίησιν τῶν ἐντολῶν Σου, προσθήκην Θείας Χάριτος, μετάνοιαν διηνεκῆ, και τῆς Σῆς Βασιλείας οἰκείωσιν. Ἀμήν.

Ως το τέλος του ψησίματος της Θείας Προσφοράς, με ευλάβεια και φόβο Θεού, λέμε και τις πιο κάτω προσευχές :

«Κύριε Ιησού Χριστέ, ελέησόν με».

«Ὑπεραγία Θεοτόκε Σῶσον Ἡμᾶς».

«Ἃγιοι Ἀρχάγγελοι και Ἄγγελοι πρεσβεύσατε ὑπέρ ήμῶν».

«Σταυρέ τοῠ Χριστοῠ Σῶσον ἡμᾶς τῇ δυνάμει Σου».

«Ἃγιοι τοῠ Θεοῠ πρεσβεύσατε ὑπέρ ήμῶν».

Τελειώνοντας, επισφραγίζουμε με το : Δι' εὐχῶν των ἁγίων Πατέρων ἡμῶν, Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ, ὁ Θεὸς ἡμῶν, ἐλέησον καὶ σῶσον ἡμᾶς. Ἀμήν.

Τα υλικά για το πρόσφορο είναι τα ακόλουθα : Μαγιά βασιλικού Τιμίου Σταυρού, ¾ μαλακό σιτάρι (άσπρο) και ¼ σκληρό σιτάρι κίτρινο, νερό (χωρίς χλώριο από πηγή αν είναι εύκολο). Αλάτι ή λάδι δεν βάζουμε. Αλείφουμε ένα ταψάκι με αγνό ελληνικό μελισσοκέρι αφού πρώτα το ζεστάνουμε λίγο. Απαραίτητη και η ξύλινη σφραγίδα.

ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΜΝΗΜΗΣ ΓΙΑ ΤΟ ΓΕΡΟΝΤΑ ΦΙΛΟΘΕΟ ΖΕΡΒΑΚΟ (1884-1980)

Ὁ "ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΟΣ ΟΜΙΛΟΣ ΟΡΘΟΔΟΞΟΥ ΙΕΡΑΠΟΣΤΟΛΗΣ" διοργανώνει πνευματική ἐκδήλωση μνήμης πρός τιμήν τοῦ μακαριστοῦ Γέροντος Φιλοθέου Ζερβάκου, Ἡγουμένου τῆς ἱστορικῆς Μονῆς Λογγοβάρδας Πάρου, μέ τή συμπλήρωση 130 ἐτῶν ἀπό τή γέννησή του (1884-2014).

 Ἡ ἐκδήλωση θά πραγματοποιηθεῖ στίς 30 Νοεμβρίου 2014 ἡμέρα Κυριακή καί ὥρα 5.30 μ.μ. στήν Αἴθουσα Τελετῶν τοῦ Πολεμικοῦ Μουσεῖου Ἀθηνών (εἴσοδος Ριζάρη 2).

                                         ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ

Ἄνοιγμα ἐκδήλωσης : Βυζαντινή Χορωδία ὑπό τή διεύθυνση τοῦ Πρωτοψάλτου κ. Γεωργίου Κακουλίδη.

Χαιρετισμοί :

α) Ἡ Πρόεδρος τοῦ Π.Χ.Ο.Ο.Ι. κα Μαρία Γεωργούλα.

β) Ἐκκλησιαστικοί Ἐκπρόσωποι.

γ) Ὁ Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Παροναξίας κ. Καλλίνικος.

δ) Ὁ Ἡγούμενος τῆς Ἱ. Μ. Λογγοβάρδας Πάρου, Ἀρχιμανδρίτης          π. Χρυσόστομος Πῆχος.

Εἰσηγητική ὁμιλία ἀπό τόν Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη Κυθήρων καί Ἀντικυθήρων κ. Σεραφείμ, Πνευματικό τοῦ Π.Χ.Ο.Ο.Ι.

Ὁμιλητές :

1. Ὁ ἱδρυτής τῶν ἐκδόσεων "Ὀρθόδοξος Κυψέλη" κ. Στυλιανός Ν. Κεμεντζετζίδης, μέ θέμα : "Γενικά γιά τήν ὁσιακή προσωπικότητα τοῦ Γέροντος Φιλοθέου Ζερβάκου".

Προβολή DVD, ὅπου ψάλλει ὁ Γέρων Φιλόθεος.

2. Ὁ Πρωτοπρεσβύτερος π. Θεόδωρος Ζήσης, Ὁμότιμος Καθηγητής τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς Θεσσαλονίκης, μέ θέμα : "Ὁ Γέροντας Φιλόθεος Ζερβάκος ὡς ἀγωνιστής καί ὁμολογητῆς τῆς Ὀρθοδοξίας".

3. Ὁ Πρωτοπρεσβύτερος π. Γεώργιος Δ. Μεταλληνός, Ὁμότιμος Καθηγητής τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς Ἀθηνῶν, μέ θέμα : "Τέκνα τῶν Ἁγίων οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας".

Συντονιστής τῆς ἐκδήλωσης :

Ὁ Ὁσιολογιώτατος Μοναχός π. Ἀρσέν. Βλιαγκόφτης, Δρ.Θ.Φ.

Παρακαλοῦμε νά τιμήσετε μέ τήν παρουσία σας τήν πνευματική αὐτή ἐκδήλωση, πού ἀναφέρεται στή σύγχρονη ὁσιακή προσωπικότητα τῆς Ὀρθοδοξίας μας, τόν Γέροντα Φιλόθεο Ζερβάκο.

Εἴσοδος ἐλεύθερη.

ΟΡΙΣΜΕΝΕΣ ΑΠΟΨΕΙΣ ΤΟΥ ΑΔΑΜΑΝΤΙΟΥ ΚΟΡΑΗ ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ

«Οὐαί! Τέκνα μου ἀγαπητά, δυστυχεῖς ἀπόγονοι τῶν Ἑλλήνων. Ἐσυντρίφθη, τέλος πάντων καἰ ὁ Ῥωμαικός ζυγός καὶ οἱ Ῥωμαίοι αὐτοκράτορες ἐκρημνίσθησαν ἀπό τοῦ Βυζαντίου τόν θρόνον. Ἀλλά τοὺς ἐκρήμνισαν τίνες; Τύραννοι ἀσυγκρίτως καὶ βαρβαρώτεροι καὶ σκληρότεροι ἀπ’ ἐκείνους∙ καὶ οἱ ταλαίπωροι Γραικοὶ ἀντὶ νὰ ἀναψύξωσιν, ἔκλιναν ἐλεεινῶς τὸν αὐχένα ὑποκάτω εἰς ζυγὸν τόσον βαρύν, τόσον ἀπάνθρωπον ὥστε νὰ ποθήσωσι τὸν Ρωμαϊκὸν ζυγόν». Αὐτόθι, σελ. 171. «Οἱ Ἕλληνες ἔπαθαν, διὰ τὰς διχονοίας των, τὴν δυστυχεστάτην ἀπ’ ὅλας τὰς πολιτικὰς μεταβολάς, τὴν στέρησιν τῆς προγονικῆς αὐτονομίας καὶ ἰσονομίας, κ’ ἐδέθησαν εἰς τὸν ζυγὸν τῶν Ρωμαίων, ὅστις ἔμελλε νὰ φέρη ἔπειτα τὸν βαρύτατον ζυγὸν τῶν Γραικορωμαίων αὐτοκρατόρων, καὶ τελευταῖον τὸν ὁποῖον σήμερον ἀπετινάξατε ἀνυπόφορον ζυγὸν τῶν Τούρκων». Αὐτόθι, σελ. 173. «Ἡ κατάρατος αὕτη φιλαρχία ἐγέννησε τὴν διχόνοιαν, διήγειρε τὰς πόλεις καὶ τοὺς πολίτας κατ’ ἀλλήλων, ἄναψε τῶν ἐμφυλίων πολέμων τὴν πυρκαϊάν, καὶ ὑπέταξε τοὺς Ἕλληνας πρῶτον εἰς τοὺς Μακεδόνας, ἔπειτα εἰς ξένον ἔθνος τοὺς Ρωμαίους καὶ τελευταῖον εἰς τὸ βαρβαρώτερον καὶ ἀγριώτατον ὅλων τῶν ἐθνῶν τοῦ κόσμου τοὺς Τούρκους». Ἀλλαχοῦ εἰρωνεύεται τοὺς ἁπλοϊκοὺς Ὀρθοδόξους αὐτοὺς τοὺς χυδαίους, ὅπως λέγει, «οἱ ὁποῖοι δι’ ἄλλο δὲν ἐπιθυμοῦν τὴν καταστροφὴν τῶν Τούρκων, παρὰ διὰ νὰ ἀκούσωσιν τὴν λειτουργίαν εἰς τὸν Ναὸν τῆς Ἁγίας Σοφίας» (σελ. 100), ἐξευτελίζων δὲ τὸν Ἰουστινιανόν, ἀπορεῖ εἰς τὸ τέλος. «Ἅ! Ἰουστινιανέ, Ἰουστινιανέ! Ἤθελα νὰ ξεύρω τὶς ὠνόμασε μέγαν τὸν Ἰουστινιανὸν τοῦτον» (σελ. 110). Προκαλοῦν ὀδύνην ὅσα λέγει ὁ Κοραῆς περὶ τῆς ὀρθοδόξου αὐτοκρατορίας τῆς «Ἑλληνικῆς Ἀνατολῆς. Δὲν ἠμπορεῖ βεβαίως νὰ ἀρνηθῆ κανεὶς τοὺς ἀγῶνας, τοὺς κόπους καὶ τὰς θυσίας του διὰ νὰ μορφώση καὶ ὑψώση τὸ δοῦλον γένος, οὔτε τὴν  ἀγνότητα τῶν προθέσεών του μολονότι εἰς πολλὰς περιπτώσεις ἐκινεῖτο ἐξ ἐμπαθείας. Ἐὰν πάντως συγκρίνη κανεὶς τὸ προβαλλόμενον ὑπὸ πολλῶν «διδασκαλικὸν» καὶ «φωτιστικὸν» του ἔργον πρὸς τὴν κατεδάφισιν καὶ ἐκρίζωσιν τοῦ πνεύματος τῆς Ὀρθοδόξου Ἀνατολῆς, δὲν θὰ δυσκολευθῆ νὰ δικαιώση τὸν χαρακτηρισμὸν αὐτοῦ, ὡς νέου ἀποστάτου καὶ παραβάτου. Τὰ σκοτεινὰ καὶ ἀρνητικὰ αὐτὰ στοιχεῖα ἐπισημαίνουν ἀκόμη καὶ οἱ μεγάλως ἐκτιμῶντες αὐτόν, ὡς ὁ καθηγητὴς Ν. Τωμαδάκης, ὁ ὁποῖος ἀπαριθμῶν τοὺς παράγοντας οἱ ὁποῖοι συνετέλεσαν εἰς τὴν διαμόρφωσιν τοῦ πολυμόρφου τούτου πνεύματος συγκαταλέγει μεταξὺ αὐτῶν «τὴν ἀντιπάθειάν του πρὸς τὴν θρησκείαν, τὴν ὁποίαν ἔβλεπεν ὑπὸ τὸ πρῖσμα τῆς εἰς πολλὰ κατὰ τὸν ἠθικὸν βίον σφαλλεμένης Ἐκκλησίας, καὶ ἡ ὁποία ἐξετείνετο καὶ πρὸς τὴν βυζαντινὴν αὐτοκρατορίαν καὶ τὴν πνευματικὴν αὐτῆς παραγωγήν». Ὁ αὐτὸς καθηγητής γράφει εἰς ἄλλο σημεῖον ὅτι «ἡ γεροντική του ἐμπάθεια (τοῦ Κοραῆ) ἐστράφη κατὰ τοῦ Γρηγορίου Ε΄ μαρτυρήσαντος καὶ ἰδία κατὰ τοῦ Ἰω. Καποδιστρίου (καὶ τοὺς δύο τοὺς ἐγνώριζε προσοπικῶς καὶ ἀλληλογράφησε μετ’ αὐτῶν), τοῦ ὁποίου χαιρεκάκως ἐπεδοκήμασε τὴν δολοφονίαν». Ἀλλαχοῦ ἐπίσης. «Ἐμίσει τοὺς ἀργοὺς καλογήρους, χωρὶς νὰ ὑπολογίση τὸ ἐκ τῆς εὐσεβείας τοῦ Λαοῦ (καὶ δι’ αὐτῆς τῆς τιμῆς τῶν ἀληθῶν ἢ οὔ «ἁγίων λειψάνων») κέρδος τοῦ ἐθνισμοῦ ἡμῶν, ἀλλὰ καὶ τῆς ἠθικῆς συγκρατήσεως τοῦ Λαοῦ. Οὐδ’ ὑποψιάζεται ἔργον οἷον τοῦ ἐνθαποστόλου Κοσμᾶ τοῦ Αἰτωλοῦ. Ὑπόπτως βλέπει ὡς δρῶντας ἐν Ρωσία τὸν πολὺν Εὐγένιον Βούλγαριν καὶ τὸν Νικηφόρον Θεοτόκην. Τοὺς πατριαρχικοὺς θεωρεῖ τουρκοφίλους, ὡς ἐὰν τὸ πατριαρχεῖον Κωνσταντινουπόλεως ἠδύνατο νὰ χαράξει ἄλλην πολιτικὴν διασώσεως καὶ προστασίας τοῦ Ὀρθοδόξου του ποιμνίου». βλ. Ν. Τωμαδάκη, «Κλασικισμός, διαφωτισμὸς καὶ Ἀδαμάντιος Κοραῆς (Διαπιστώσεις καὶ προβλήματα)», ἐν Μνημοσύνη 6 (1976-1977) 109-111. Πρωτοπορειακὰς ἀπόψεις διὰ τὴν ἐπανεκτίμησιν τοῦ Ἀδαμαντίου Κοραῆ ἔχει διατυπώσει ὁ συνάδελφος ἐν τῇ Θεολογικῇ Σχολὴ τοῦ Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης π. Ἰωάννης Ρωμανίδης, εἰς τὴν μελέτην του Κωστῆς Παλαμᾶς καὶ  Ρωμηοσύνη, τῆς ὁποίας ἡ στ΄ παράγραφος ἔχει τὸν τίτλον «Κοραῆς κατὰ Ῥωμηοσύνης».

ΠΗΓΗ : Ἀδαμαντίου Κοραή, Ἅπαντα, Ἔκδοσις Μπίρη, Ἀθῆναι 1970, σελ. 30, Πρωτοπρ. Θεόδωρου Ζήση, Φραγκέψαμε, εκδ. "ΒΡΥΕΝΝΙΟΣ, Θεσσαλονίκη 1994, σ. 200  υποσημ. 6. 

«ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΚΑΙ ΔΙΑΦΥΛΑΞΗ ΤΗΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΤΑΥΤΟΤΗΤΟΣ» - ΔΙΕΘΝΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ – ΙΕΡΑ ΣΥΝΟΔΟΣ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ

Η Ιερά Σύνοδος της Εκκλησίας της Ελλάδος ανακοινώνει ότι πραγματοποιεί δια της Ειδικής Συνοδικής Επιτροπής Πολιτιστικής Ταυτότητος, την Παρασκευή 14 και το Σάββατο 15 Νοεμβρίου 2014, το Γ’ Διεθνές Επιστημονικό Συνέδριο, με θέμα «Ορθόδοξη Εκκλησία και διαφύλαξη της εθνικής ταυτότητος - Νεομάρτυρες, Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός - Επαναστατικά Κινήματα».

Με την από 8ης μηνός Φεβρουαρίου 2012 Απόφαση Αυτής θα πραγματοποιηθούν έως το έτος 2021 δέκα (10) εν συνόλω Διεθνή Επιστημονικά Συνέδρια στο πλαίσιο των εκδηλώσεων υπό τον τίτλο «1821 - 2021: Δέκα Επιστημονικά Συνέδρια για τα 200 χρόνια της Ελληνικής Επανάστασης».

Την έναρξη του Συνεδρίου θα κηρύξει ο Μακαριώτατος Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος κ. Ιερώνυμος, την Παρασκευή 14η Νοεμβρίου ε.ε. και ώρα 17:00, στο Διορθόδοξο Κέντρο της Ιεράς Μονής Πεντέλης. Οι εργασίες του θα συνεχισθούν την επομένη, 15η Νοεμβρίου, έως και το απόγευμα της ιδίας ημέρας στη Στοά του Βιβλίου, στο κέντρο των Αθηνών (Πεσματζόγλου 5 και Σταδίου).

Η Διαρκής Ιερά Σύνοδος της Εκκλησίας της Ελλάδος φρονεί, ότι μόνο δια της συνειδήσεως και της γνώσεως των συστατικών στοιχείων του Έθνους μπορούμε να έχουμε την ευθύνη των πράξεών μας για το παρόν και το μέλλον. Οι επιστημονικές και τεκμηριωμένες Εισηγήσεις των 22 Εισηγητών στο εν λόγω Συνέδριο στόχο έχουν να παρουσιάσουν την αδιαμφισβήτητη ιστορική αλήθεια για την προσφορά της Εκκλησίας, τόσο προ της Επαναστάσεως όσο και κατά την διάρκεια αυτής, καθώς και κατά το μετέπειτα χρονικό διάστημα.

Προσκαλεί λοιπόν άπαντας τους ενδιαφερομένους στο εν λόγω Συνέδριο με την ολόθερμη ευχή οι εργασίες του να φωτίζουν πάντοτε τους μελετητές της Ιστορίας, και η αλήθεια την οποία καταθέτουν να ζωντανεύει αποκαλυπτικά τα ίχνη της μνήμης στην αγαθή συγκρότηση του κόσμου και εν προκειμένω του Έθνους μας.

ΠΗΓΗ : www.ecclesia.gr

ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΤΟΥ ΙΩΑΝΝΗ Γ΄ ΔΟΥΚΑ ΒΑΤΑΤΖΗ ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΠΑΠΑ ΓΡΗΓΟΡΙΟ - Η ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΤΗΣ ΡΩΜΙΟΣΥΝΗΣ

Xειρόγραφος χάρτης της Βασιλεύουσας του Μπουοντελμόντι (1422) -
Μαρκιανή βιβλιοθήκη της Βενετίας.

Ἰωάννης ἐν Χριστῷ τῷ Θεῷ Βασιλεὺς καὶ Αὐτοκράτωρ Ρωμαίων ὁ Δούκας, τῷ ἁγιωτάτῳ Πάπα τῆς πρεσβυτέρας Ρώμης Γρηγορίῳ. Ἂς ἔχω τὰς σωτηρίους εὐχάς σου.

Αὐτοί, ποὺ ἔστειλε ἡ ἁγιότητά σου καὶ μοῦ ἔφεραν αὐτὴ τὴν ἐπιστολή σου, ἐπέμεναν ὅτι εἶναι γράμμα τῆς ἁγιότητάς σου. Ὅμως ἐγώ, ὁ Βασιλιάς, ἀφοῦ διάβασα ὅσα εἶναι γραμμένα, ἀρνήθηκα νὰ πιστέψω ὅτι εἶναι δικό σου γράμμα, ἀλλὰ θεώρησα ὅτι τὸ ᾿γραψε ἕνας ἄνθρωπος μὲ χαμένα πέρα γιὰ πέρα τὰ μυαλά του, ποὺ ὅμως ὁ ψυχικός του κόσμος εἶναι φουσκωμένος ἀπὸ ἀλαζονεία καὶ αὐθάδεια διότι πῶς θὰ μπορούσαμε νὰ σχηματίσουμε διαφορετικὴ γνώμη γιὰ τὸν γράψαντα, τὴ στιγμὴ ποὺ ἀπευθύνεται στὴ βασιλική μου δύναμη θεωρώντας με σὰν ἕνα ἀνώνυμο καὶ ἄδοξο καὶ ἀσήμαντο ἀνθρωπάκι; Δὲν σοῦ μίλησε κανεὶς γιὰ τὸ μέγεθος τῆς ἐξουσίας καὶ τῆς δυνάμεώς μας;

Δὲ χρειαζόμασταν ἰδιαίτερη σοφία γιὰ νὰ γνωρίσουμε καλὰ ποιὸς εἶναι ὁ δικός σου θρόνος. Ἂν βρισκόταν πάνω σὲ σύννεφα ἢ ἂν κάπου ¨μετέωρος¨, ἴσως ἔπρεπε νὰ ἔχουμε μετεωρολογικὲς γνώσεις γιὰ νὰ τὸν βροῦμε, ἀλλ᾿ ἐπειδὴ στηρίζεται στὴ γῆ καὶ δὲ διαφέρει καθόλου ἀπὸ τοὺς ὑπολοίπους θρόνους, ὅλος ὁ κόσμος τὸν ξέρει.

Μᾶς γράφεις ὅτι ἀπὸ τὸ δικό μας, τὸ Ἑλληνικὸ Γένος, ἄνθησε ἡ σοφία καὶ τὰ ἀγαθά της καὶ διαδόθηκε στοὺς ἄλλους λαούς. Αὐτὸ σωστὰ γράφεις. Πῶς ὅμως ἀγνόησες ἢ καὶ ἂν ὑποτεθεῖ ὅτι δὲν τὸ ἀγνόησες, πῶς ξέχασες νὰ γράψεις ὅτι, μαζὶ μὲ τὴ σοφία, τὸ Γένος μας κληρονόμησε ἀπὸ τὸν Μέγα Κωνσταντῖνο καὶ τὴ βασιλεία; Ποιὸς ἀγνοεῖ ὅτι τὰ κληρονομικὰ δικαιώματα τῆς διαδοχῆς πέρασαν ἀπὸ ἐκεῖνον στὸ δικό μας Γένος καὶ ὅτι ἐμεῖς εἴμαστε οἱ νόμιμοι κληρονόμοι καὶ διάδοχοι;

Ἔπειτα, σὺ ἀπαιτεῖς νὰ μὴν ἀγνοήσουμε τὸ θρόνο σου καὶ τὰ προνόμιά του. Ἀλλὰ καὶ ἐμεῖς ἔχουμε νὰ ἀνταπαιτήσουμε νὰ δεῖς καθαρὰ καὶ νὰ μάθεις τὰ δικαιώματα ποὺ ἔχουμε ἐμεῖς ἐπὶ τῆς ἐξουσίας καὶ τοῦ κράτους τῆς Κωνσταντινούπολης, τὸ ὁποῖο, ἀπὸ τὸν Μέγα Κωνσταντῖνο, διατηρήθηκε γιὰ μία χιλιετία καὶ ἔφτασε σέ μᾶς. Οἱ γενάρχες της βασιλεῖς μου εἶναι ἀπὸ τὸ γένος τῶν Δουκῶν καὶ τῶν Κομνηνῶν, γιὰ νὰ μὴν ἀναφέρω ἐδῶ καὶ ὅλους τούς ἄλλους Βασιλεῖς ποὺ εἶχαν Ἑλληνικὴ καταγωγὴ καὶ γιὰ πολλὲς ἑκατοντάδες χρόνια κατεῖχαν τὴν βασιλικὴ ἐξουσία τῆς Κωνσταντινούπολης. Αὐτοὺς ὅλους, καὶ ἡ Ἐκκλησία τῆς Ρώμης καὶ οἱ ἱεράρχες της, τοὺς προσκυνοῦσαν ὡς Αὐτοκράτορες τῶν Ρωμαίων. Πῶς λοιπὸν ἐμεῖς φαινόμαστε στὰ μάτια σου ὅτι δὲν ἐξουσιάζουμε καὶ δὲ βασιλεύουμε σὲ κανένα τόπο, παρὰ χειροτόνησες λὲς κι εἶναι ἐπίσκοπός σου τὸν ἐκ Βρυέννης Ἰωάννη βασιλιὰ στὴν Πόλη; Ποιὸ δίκαιο ἐπρυτάνευσε στὴ συγκεκριμένη αὐτὴ περίσταση; Πῶς κατάφερε ἡ τιμία σου κεφαλὴ καὶ ἐπαινεῖ τὸ ἄδικο τῆς πλεονεξίας καὶ βάζει στὴ μοίρα τοῦ δικαίου τὴ ληστρικὴ καὶ αἱμοχαρή κατάκτηση τῆς Κωνσταντινούπολης ἀπὸ τοὺς Λατίνους;

Ἐμεῖς ἐξαναγκαστήκαμε ἀπὸ τὴν πολεμικὴ βία καὶ φύγαμε ἀπὸ τὸν τόπο μας ὅμως δὲν παραιτούμαστε ἀπὸ τὰ δικαιώματά μας τῆς ἐξουσίας καὶ τοῦ κράτους τῆς Κωνσταντινούπολης. Καὶ νὰ ξέρεις ὅτι αὐτὸς ποὺ βασιλεύει εἶναι ἄρχοντας καὶ κύριος ἔθνους καὶ λαοῦ καὶ πλήθους δὲν εἶναι ἄρχοντας καὶ ἀφεντικὸ σὲ πέτρες καὶ ξύλα, μὲ τὰ ὁποῖα χτίστηκαν τὰ τείχη καὶ οἱ πύργοι.

Τὸ γράμμα σου περιεῖχε καὶ τοῦτο τὸ παράξενο ὅτι ἡ τιμιότητά σου ἔστειλε κήρυκες ποὺ διήγγειλαν τὸ κήρυγμα τοῦ Σταυροῦ σὲ ὅλο τὸν κόσμο, καὶ ὅτι πλήθη πολεμιστῶν ἔσπευσαν γιὰ νὰ διεκδικήσουν τὴν Ἁγία Γῆ. Σὰν μάθαμε αὐτὴ τὴν εἴδηση, χαρήκαμε καὶ γεμίσαμε μὲ ἐλπίδες. Ἐλπίζαμε δηλαδὴ ὅτι αὐτοὶ οἱ διεκδικηταὶ τῶν Ἁγίων Τόπων θὰ ἄρχιζαν τὴ δίκαιη δουλειά τους ἀπὸ τὴ δική μας πατρίδα καὶ ὅτι θὰ τιμωροῦσαν αὐτοὺς ποὺ τὴν αἰχμαλώτισαν, γιατί βεβήλωσαν τὶς ἁγίες Ἐκκλησίες, γιατί βεβήλωσαν τὰ ἱερὰ σκεύη καὶ διέπραξαν κάθε εἶδος ἀνοσιουργίες κατὰ τῶν Χριστιανῶν. Ἐπειδὴ ὅμως τὸ γράμμα σου ὀνόμαζε τὸν Ἰωάννη Βρυέννιο ποὺ ἀπεβίωσε ἐδῶ καὶ πολὺν καιρὸ βασιλιὰ τῆς Κωνσταντινούπολης, καὶ φίλο καὶ τέκνο τῆς τιμιότητάς σου, καὶ ἐπειδὴ οἱ νέοι σταυροφόροι σου στέλνονται γιὰ νὰ βοηθήσουν, γελούσαμε ἀναλογιζόμενοι τὴν εἰρωνεία καὶ τὰ παιχνίδια ποὺ παίζονται κατὰ τῶν Ἁγίων Τόπων καὶ τοῦ Σταυροῦ.

Ἐπειδὴ ὅμως ἡ τιμιότητά σου, μὲ τὸ γράμμα ποὺ ἔστειλες, μᾶς παρακινεῖ νὰ μὴν παρενοχλοῦμε τὸν φίλο σου καὶ υἱὸν Ἰωάννη Βρυέννιο, γνωρίζουμε καὶ ἐμεῖς στὴν τιμιότητά σου, ὅτι δὲν ξέρουμε σὲ ποιὸ μέρος τῆς γῆς ἢ τῆς θάλασσας βρίσκεται ἡ ἐπικράτεια αὐτοῦ τοῦ Ἰωάννη. Ἐὰν ὅμως ἐννοεῖς τὴν Κωνσταντινούπολη, καθιστοῦμε γνωστὸ καὶ στὴν ἁγιότητά σου καὶ σὲ ὅλους τούς Χριστιανοὺς ὅτι ποτὲ δὲ θὰ πάψουμε νὰ δίνουμε μάχες καὶ νὰ πολεμοῦμε αὐτοὺς ποὺ τὴν κατέκτησαν καὶ τὴν κατέχουν γιατί ἀλήθεια, πῶς δὲ θὰ διαπράτταμε ἀδικία ἀπέναντι στοὺς νόμους τῆς φύσης, καὶ στοὺς θεσμοὺς τῆς Πατρίδας μας, καὶ στοὺς τάφους τῶν προγόνων μας, καὶ στὰ θεία καὶ ἱερὰ τεμένη, ἂν δὲν πολεμήσουμε γι᾿ αὐτὰ μὲ ὅλη τὴ δύναμή μας;

Ὡστόσο, ἂν εἶναι κανεὶς ποὺ ἀγανακτεῖ γιὰ τούτη τὴ θέση μας, καὶ μᾶς δυσκολεύει, καὶ ἐξοπλίζεται ἐναντίον μας, ἔχουμε τὸν τρόπο νὰ ἀμυνθοῦμε ἐναντίον του: Πρῶτα-πρῶτα μὲ τὴ βοήθεια τοῦ Θεοῦ, καὶ μετά, μὲ τὰ ἅρματα καὶ τὸ ἱππικὸ ποὺ ἔχουμε, καὶ μὲ πλῆθος ἀξιόμαχων πολεμιστῶν, οἱ ὁποῖοι πολλὲς φορὲς πολέμησαν τοὺς σταυροφόρους. Τότε καὶ σύ, ἀπὸ τὴ μεριά σου, σὰν μιμητής, ποὺ εἶσαι, τοῦ Χριστοῦ, καὶ σὰν διάδοχος τοῦ κορυφαίου τῶν Ἀποστόλων Πέτρου, ἔχοντας μάλιστα τὴ γνώση γιὰ τὸ τί εἶναι θεῖο καὶ νόμιμο καὶ γιὰ τὸ τί ἐπιβάλλεται ἀπὸ τοὺς ἀνθρώπινους θεσμούς, τότε λέω, θὰ μᾶς ἐπαινέσεις, ἀφοῦ δίνουμε τὴ μάχη γιὰ τὴν Πατρίδα καὶ γιὰ τὴ σύμφυτη μὲ αὐτὴν ἐλευθερία.

Καὶ αὐτὰ βέβαια θὰ συμβοῦν κατὰ τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ. Ἡ βασιλεία μου θέλει πολὺ καὶ ποθεῖ νὰ διασώσει τὸν σεβασμὸ ποὺ ἁρμόζει πρὸς τὴν ἁγία Ἐκκλησία τῆς Ρώμης, καὶ νὰ τιμᾶ τὸ θρόνο τοῦ κορυφαίου Ἀποστόλου Πέτρου καί, ἀπέναντι τῆς ἁγιότητάς σου, νὰ ἔχει τὴ σχέση καὶ τὴν τάξη τοῦ υἱοῦ, καὶ νὰ ἀποδίδει σ᾿ αὐτὴ τὴν ἁρμόζουσα τιμὴ καὶ ἀφοσίωση. Αὐτὸ θὰ γίνει ὅμως, μόνο ἐὰν καὶ ἡ δική σου ἁγιότητα δὲν παραβλέψει τὰ δικαιώματα τῆς δικῆς μας βασιλείας, καὶ ἂν δὲν γράφει σὲ μᾶς γράμματα μὲ τέτοια ἐπιπολαιότητα καὶ ἀπαξίωση.

Ὡστόσο νὰ ξέρει ἡ ἁγιότητά σου, ὅτι ὑποδεχτήκαμε χωρὶς λύπη τὸ ἀγροῖκο ὕφος τοῦ γράμματός σου, καὶ φερθήκαμε μὲ ἠπιότητα στοὺς κομιστές του, μόνο καὶ μόνο γιὰ νὰ διατηρήσουμε τὴν εἰρήνη μαζί σου.

________________________________________

Σημειώσεις

1. Ὁ Ἰωάννης Γ΄ Δούκας Βατάτζης γεννήθηκε στὸ Διδυμότειχο τὸ 1193. Περὶ τῆς καταγωγῆς του μᾶς ἀναφέρει ὁ Γεώργιος Ἀκροπολίτης (1217–1281) στὸ ἔργο του ¨Χρονικὴ Συγγραφὴ¨ τὸ ὁποῖο ἀποτελεῖ τὴν κύρια ἱστορικὴ πηγὴ γιὰ τὴν Αὐτοκρατορία τῆς Νίκαιας.

2. Ὁ Γρηγόριος Θ’ διατέλεσε Πάπας στὴ Ρώμη ἀπὸ 1227 ἕως 1241.

3. Ἰωάννης Σακκελιῶνος (1815–1891), φιλόλογος καὶ ἀρχειοδίφης ὑπῆρξε μεγάλος μελετητὴς καὶ ἐκδότης πολλῶν βυζαντινῶν κειμένων.

4. Ἀντώνιος Μηλιαράκης (1841–1905), τὸ περισπούδαστο ἔργο του ¨Ἱστορία τοῦ Βασιλείου τῆς Νικαίας καὶ τοῦ Δεσποτάτου τῆς Ἠπείρου¨ (1898), ἀποτελεῖ τὴν πιὸ μεταγενέστερη ἐμπεριστατωμένη καὶ ἀξιόπιστη ἑλληνικὴ πηγὴ γιὰ τὴν Αὐτοκρατορία τῆς Νίκαιας καὶ τὸ Δεσποτᾶτο τῆς Ἠπείρου.

5. Ἡ ἐπιστολή, πρωτότυπη καὶ σὲ νεοελληνικὴ ἀπόδοση, βρίσκεται στὸ βιβλίο ποὺ ἐξέδωσε ὁ ἐκδοτικὸς οἶκος ¨Ὀρθόδοξος Κυψέλη¨ μὲ τίτλο: ¨Ἰωάννης Γ΄ Δούκας Βατάτζης ὁ Ἅγιος Αὐτοκράτορας τοῦ Βυζαντίου¨.

O ΑΟΡΑΤΟΣ ΚΟΣΜΟΣ ΤΩΝ ΑΓΓΕΛΩΝ - ΜΑΚΑΡΙΣΤΟΥ ΓΕΡΟΝΤΟΣ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΟΥ ΦΛΩΡΙΝΗΣ π. ΑΥΓΟΥΣΤΙΝΟΥ

Η ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΠΕΡΙ ΤΩΝ ΑΓΓΕΛΩΝ – π. ΣΕΡΑΦΕΙΜ ΡΟΟΥΖ (+)

Από τους λόγους του ίδιου του Κυρίου γνωρίζουμε ότι την ψυχή κατά τον θάνατο την προϋπαντούν άγγελοι. Εγένετο δε αποθανείν τον πτωχόν και απενεχθήναι αυτόν υπό των αγγέλων εις τον κόλπον Αβραάμ[1].

Την μορφή επίσης με την οποία εμφανίζονται οι άγγελοι την γνωρίζουμε κι αυτήν από το Ευαγγέλιο: Άγγελος γαρ Κυρίου καταβάς... Ην δε η ιδέα αυτού ως αστραπή και το ένδυμα αυτού λευκόν ωσεί χιών[2]. Είδον νεανίσκον περιβεβλημένον στολήν λευκήν[3]. άνδρες δύο εν εσθήσεσιν αστραπτούσαις[4], δύο αγγέλους εν λευκοίς καθεζομένους[5].

Στην ιστορία της Χριστιανικής θρησκείας οι άγγελοι παρουσιάζονται πάντοτε με την ίδια μορφή, δηλαδή σαν εξαστράπτοντες νεανίσκοι περιβεβλημένοι στολήν λευκήν. Η παράδοσις επίσης στην τέχνη της εικονογραφίας έχει επιδείξει διά μέσου των αιώνων συνέπεια ως προς την όψι των αγγέλων, που απεικονίζονται ακριβώς σαν εξαστράπτοντες νεανίσκοι, (συχνά με πτέρυγες, που είναι βέβαια ένα συμβολικό χαρακτηριστικό και δεν απαντάται συνήθως στις οράσεις αγγέλων).

Εξ άλλου η Ζ’ Οικουμενική Σύνοδος του 787 μ.Χ. ώρισε ότι οι άγγελοι πρέπει να περιγράφωνται μόνο κατ’ αυτόν τον τρόπο, δηλαδή με ανδρική μορφή.

Οι «ερωτιδείς» της δυτικής τέχνης της Αναγεννήσεως και των μεταγενεστέρων εποχών είναι παγανιστικής εμπνεύσεως και δεν έχουν καμμία σχέσι με τους αληθινούς αγγέλους. Πράγματι, η Ρωμαιοκαθολική και Προτεσταντική Δύσις έχει ξεφύγει πολύ από την διδασκαλία της Αγίας Γραφής και από την αρχαία χριστιανική παράδοσι όχι μόνον ως προς την απεικόνισι των αγγέλων στην τέχνη, αλλά γενικότερα απ’ όλην την διδασκαλία περί πνευματικών όντων. Αν θέλουμε να καταλάβουμε την αληθινή χριστιανική διδασκαλία για την κατάστασι της ψυχής μετά τον θάνατο, είναι απαραίτητο να κατανοήσουμε καλά το σφάλμα τούτο.

Ο επίσκοπος Ιγνάτιος Μπριαντσιανίνωφ6 (†1867), ένας από τους μεγάλους Πατέρες της εποχής μας, επεσήμανε το σφάλμα αυτό και αφιέρωσε σχεδόν ένα ολόκληρο τόμο από την συλλογή των έργων του για να το αποκαλύψη και παράλληλα να εκθέση την αληθινή Ορθόδοξη διδασκαλία επί του θέματος τούτου[7]. Επικρίνοντας τις απόψεις που περιέχονται σ’ ένα τυπικό Ρωμαιοκαθολικό έργο του 19ου αιώνος, το Λεξικό της Θεολογίας του Αββά Μπερζιέ, ο επίσκοπος Ιγνάτιος αφιερώνει ένα μεγάλο μέρος του τόμου αυτού (σελ. 185-302) για να καταπολεμήση την «μοντέρνα» ιδέα —που βασίζεται στην φιλοσοφία του Ντεκάρτ του 17ου αιώνα— ότι κάθε τι που βρίσκεται έξω από το υλικό βασίλειο ανήκει αναγκαστικά στο βασίλειο του «αμιγούς πνεύματος». Στην πραγματικότητα η αρχή αυτή τοποθετεί τον άπειρο Θεό στο ίδιο επίπεδο με τα διάφορα πεπερασμένα πνεύματα (αγγέλους, δαίμονες, ψυχές μεταστάντων). Η ιδέα αυτή έχει σήμερα εξαπλωθή υπερβολικά (αν και εκείνοι που την ασπάζονται δεν διακρίνουν τις απώτερες συνέπειές της) και αποτελεί κατά μέγα μέρος την πραγματική αιτία της συγχύσεως που επικρατεί στον σύγχρονο κόσμο ως προς τα «πνευματικά» θέματα. Υπάρχει δηλαδή μεγάλο ενδιαφέρον για ο,τιδήποτε βρίσκεται πέραν του υλικού κόσμου, ενώ συνήθως γίνεται μια ασήμαντη μόνο διάκρισις μεταξύ θείου, αγγελικού, δαιμονικού και του αποτελέσματος ασυνήθιστων ανθρωπίνων δυνάμεων ή ακόμη και αυτής της φαντασίας.

Ο αββάς Μπερζιέ εδίδαξε ότι άγγελοι, δαίμονες και ψυχές μεταστάντων είναι όντα «απολύτως πνευματικά». Επομένως δεν υπόκεινται στους νόμους του χρόνου και του χώρου, μπορούμε να ομιλούμε για την μορφή και την κίνησί τους μόνο μεταφορικά και «έχουν ανάγκη να περιβάλωνται ένα λεπτό σώμα, όταν ο Θεός τους επιτρέπει να ενεργούν ως ενσώματοι»[8]. Ακόμη και μία κατά τα άλλα ενημερωμένη Ρωμαιοκαθολική εργασία του 20ού αιώνος περί του συγχρόνου πνευματισμού επαναλαμβάνει την διδασκαλία αυτή, αναφέροντας επί παραδείγματι ότι τόσο οι άγγελοι όσο και οι δαίμονες «μπορούν να δανεισθούν την ύλη που χρειάζονται (ώστε να είναι ορατοί από τους ανθρώπους) από μία κατώτερη έμψυχη ή άψυχη ουσία»[9]. Οι ίδιοι οι πνευματιστές και αποκρυφιστές έχουν πάρει αυτές τις ιδέες από την σύγχρονη φιλοσοφία.

Ο Αγγλικανός C. S. Lewis, ένας οξυδερκής απολογητής των απόψεων του Χριστιανισμού περί υπερφυσικού, κατακρίνει μεν ορθά την σύγχρονη αντίληψι, ότι ο ουρανός είναι «απλώς μία κατάστασις του νοός», αλλά είναι φανερό ότι είναι ακόμη τουλάχιστον μερικώς προσηλωμένος στην σύγχρονη άποψι ότι «το σώμα, ο τόπος, η κίνησις και ο χρόνος φαίνονται άσχετα προς τις υψηλότερες προσβάσεις της πνευματικής ζωής»[10]. Παρόμοιες απόψεις είναι αποτέλεσμα μιας υπεραπλουστεύσεως της πνευματικής πραγματικότητος, κάτω από την επίδρασι του σύγχρονου υλισμού και οφείλονται στην απώλεια επαφής με την αυθεντική διδασκαλία και με τις πνευματικές εμπειρίες.

Για να κατανοήσουμε την Ορθόδοξο διδασκαλία περί αγγέλων και άλλων πνευμάτων είναι κατ’ αρχήν ανάγκη να λησμονήσουμε την υπεραπλουστευμένη διάκρισι της εποχής μας «ύλη - πνεύμα». Η αλήθεια είναι πιο σύνθετη από την διάκρισι αυτή, αλλά και ταυτόχρονα τόσο απλή, ώστε εκείνοι που είναι ακόμη ικανοί να την πιστεύσουν θα θεωρηθούν προφανώς από τους ευρύτερους κύκλους σαν «αφελώς προσηλωμένοι στο γράμμα». Ο επίσκοπος Ιγνάτιος γράφει (κι’ εμείς τονίζουμε) ότι «όταν ο Θεός ανοίξη τους (πνευματικούς) οφθαλμούς του ανθρώπου, τότε ο άνθρωπος μπορεί να ιδή τα πνεύματα με την πραγματική τους μορφή»[11] και ότι «οι άγγελοι όταν παρουσιάζωνται στους ανθρώπους έχουν ανθρώπινη μορφή»[12]. Γράφει επίσης ότι «είναι φανερό από την Αγία Γραφή ότι η ψυχή έχει την μορφή ανθρωπίνου σώματος, όπως ακριβώς και τα άλλα πνευματικά δημιουργήματα»[13]. Για ν’ αποδείξη αυτό το σημείο αναφέρει πληθώρα πατερικών πηγών.

Ας δούμε λοιπόν κι εμείς μόνοι μας την πατερική διδασκαλία. Ο άγιος Βασίλειος ο Μέγας στο έργο του περί Αγίου Πνεύματος λέγει ότι «ως προς τας αγγελικάς δυνάμεις η μεν ουσία αυτών είναι πνεύμα αέριον ή ίσως πυρ άυλον... Διά τούτο και ευρίσκονται εις τόπον συγκεκριμμένον και καθίστανται ορατοί διά της εμφανίσεώς των εις τους αξίους υπό την μορφήν των ιδικών των σωμάτων». Επίσης ότι «διά τους αγγέλους πιστεύεται ότι έκαστος εξ αυτών ευρίσκεται εις ένα ωρισμένον τόπον, διότι ο άγγελος ο οποίος επαρουσιάσθη εις τον Κορνήλιον δεν ευρίσκετο ταυτοχρόνως και δίπλα εις τον Φίλιππον[14], ενώ εκείνος ο οποίος συνωμίλει μετά του Ζαχαρίου εις το θυσιαστήριον[15], δεν ευρίσκετο συγχρόνως και εις την θέσιν του εις τον ουρανόν»[16]. Ομοίως ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος διδάσκει: «Εκείνοι είναι μετά την Τριάδα δεύτερα φώτα μετά δόξης βασιλικής, άγγελοι λαμπροί και άμορφοι, οι οποίοι περιστοιχίζουν τον μεγάλον θρόνον και επειδή είναι νόες ταχυκίνητοι, φλόγα και πνεύματα θεϊκά, ίπτανται γοργώς εις τον αιθέρα»[17].

Έτσι λοιπόν ενώ οι άγγελοι είναι πνεύματα και πυρός φλόγα[18] και ενοικούν σ’ ένα βασίλειο όπου δεν ισχύουν οι ανθρώπινοι νόμοι του χρόνου και του χώρου, εν τούτοις περιορίζονται κι αυτοί από τον χώρο και τον χρόνο και δρουν κατά ένα τέτοιο «υλικό» (ας πούμε) τρόπο, ώστε ωρισμένοι Πατέρες να μη διστάζουν να αναφέρωνται στα «αέρια σώματα» των αγγέλων.

Ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός ανακεφαλαιώνοντας κατά τον Η’ αιώνα την διδασκαλία των προ αυτού Πατέρων γράφει: «Εν τούτοις ο άγγελος λέγεται ασώματος και άυλος όταν συγκρίνεται με μας, γιατί κάθε τι που συγκρίνεται με τον Θεό, τον μόνον ασύγκριτο, βρίσκεται παχύ και υλικό. Πραγματικά άυλο και ασώματο είναι μόνον το θείον». Επίσης διδάσκει: «Οι άγγελοι είναι περιγραπτοί, γιατί όταν βρίσκωνται στον ουρανό δεν βρίσκονται στη γη και όταν στέλνωνται από τον Θεό στη γη δεν μένουν στον ουρανό. Εν τούτοις δεν περιορίζονται από τείχη και πόρτες και κλειδαριές και σφραγίσματα, γιατί δεν έχουν όρια. Βέβαια λέγω ότι δεν έχουν όρια, γιατί δεν φανερώνονται όπως ακριβώς είναι στους αξίους και σ’ αυτούς που θα θελήση ο Θεός να φανερωθούν, αλλά μετασχηματισμένοι, όπως δηλαδή μπορούν να τους δουν αυτοί που τους βλέπουν»[19].

Βεβαίως όταν ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός λέγει ότι οι άγγελοι «δεν φανερώνονται όπως ακριβώς είναι», δεν αντιφάσκει προς τον Μέγα Βασίλειο, που διδάσκει ότι οι άγγελοι εμφανίζονται «υπό την μορφήν των ιδικών των σωμάτων». Και οι δύο αυτές διατυπώσεις αντικατοπτρίζουν την αλήθεια, όπως τούτο γίνεται καθαρά αντιληπτό από τις πολυάριθμες εμφανίσεις αγγέλων που αναφέρονται στην Παλαιά Διαθήκη. Έτσι ο Αρχάγγελος Ραφαήλ συνταξίδευε με τον Τωβία επί πολλές εβδομάδες, δίχως να κινήση έστω και μία φορά την υποψία ότι δεν ήταν άνθρωπος. Όταν δε τελικά με δική του πρωτοβουλία αποκαλύφθηκε, είπε: Πάσας τας ημέρας ωπτανόμην υμίν και ουκ έφαγον ουδ’ έπιον αλλά όρασιν υμείς εθεωρείτε[20].

Επίσης οι τρεις άγγελοι που παρουσιάσθηκαν στον Αβραάμ, έδωσαν την εντύπωσι ότι έτρωγαν και εξελήφθησαν ως άνθρωποι[21]. Ομοίως ο άγιος Κύριλλος Ιεροσολύμων, στις Κατηχήσεις του, μας πληροφορεί για τον άγγελο που εμφανίστηκε στον Δανιήλ και λέγει ότι, όταν ο Δανιήλ αντίκρυσε τον Γαβριήλ «κατετρόμαξεν και έβαλε το πρόσωπόν του εις την γην και μέχρις ότου ο άγγελος λάβη μορφήν ανθρωπίνην δεν ετόλμα να απαντήση»[22]. Αλλά στο βιβλίο του Δανιήλ[23] διαβάζουμε επίσης ότι ο άγγελος ακόμη και κατά την πρώτη του απαστράπτουσα παρουσία είχε την μορφή ανθρώπου, με την διαφορά ότι η παρουσία αυτή είχε τέτοια λαμπρότητα (το πρόσωπον αυτού ωσεί όρασις αστραπής και οι οφθαλμοί αυτού ωσεί λαμπάδες πυρός και οι βραχίονες αυτού και τα σκέλη ως όρασις χαλκού στίλβοντος) ώστε να μην μπορούν να την αντέξουν τα ανθρώπινα μάτια. Συνεπώς η εξωτερική εμφάνισις των αγγέλων είναι όμοια μ’ εκείνη των ανθρώπων. Αλλ’ επειδή το αγγελικό «σώμα» δεν είναι υλικό και το αντίκρυσμα και μόνο της φλογερής και λαμπρής όψης του αρκεί για να κατακεραυνώση οποιονδήποτε άνθρωπο που βρίσκεται ακόμη στο σαρκίο του, η εμφάνισις αυτή πρέπει αναγκαστικά να προσαρμόζεται στην αντοχή της οράσεως των ανθρώπων, ώστε να φαίνεται λιγότερο λαμπρή και να προκαλή μικρότερο δέος απ’ ότι στην πραγματικότητα.

Για την ανθρώπινη ψυχή ο ιερός Αυγουστίνος διδάσκει ότι, όταν αυτή αποχωρισθή από το σώμα, «ο άνθρωπος αν και ευρίσκεται σε μία καθαρώς πνευματική κατάστασι και όχι σωματική, βλέπει τον εαυτόν του τόσον όμοιο προς το σώμα του, ώστε να μη μπορή να διακρίνη την παραμικρή διαφορά»[24]. Η αλήθεια αυτή έχει επιβεβαιωθή πλήρως στην εποχή μας, με τις προσωπικές εμπειρίες χιλιάδων ίσως αρτιθανών ανθρώπων που επανέκαμψαν στην ζωή.

Όταν όμως μιλούμε για τα σώματα των αγγέλων και των άλλων πνευμάτων, πρέπει να είμαστε προσεκτικοί ώστε να μην αποδίδουμε σ’ αυτά οποιαδήποτε χονδροειδή υλικά χαρακτηριστικά. Τελικά ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός διδάσκει ότι «μόνο ο Δημιουργός γνωρίζει την μορφή και τον χαρακτήρα της ουσίας των αγγέλων»[25]. Στην Δύσι ο ιερός Αυγουστίνος έγραφε ότι είναι το ίδιο το να μιλούμε περί «αερίων σωμάτων» των δαιμόνων και άλλων πνευμάτων, ή το να αποκαλούμε όλα αυτά απλώς «ασώματα»[26].

Ο επίσκοπος Ιγνάτιος επέδειξε ίσως έναν κάπως υπερβολικό ζήλο, στην προσπάθειά του να εξηγήση την φύσι των αγγελικών «σωμάτων» με βάσι τις επιστημονικές γνώσεις του 19ου αιώνα περί των αερίων. Γι’ αυτό επήλθε μία μικρή διαφωνία μεταξύ αυτού και του αγίου Θεοφάνους του Εγκλείστου, που έκρινε αναγκαίο να τονίση την απεριόριστη φύσι των πνευμάτων, (που δεν αποτελούνται βέβαια από μόρια χημικών στοιχείων, όπως συμβαίνει μ’ όλα τα αέρια). Πάνω στο βασικό όμως σημείο —«το λεπτό περίβλημα» που έχουν όλα τα πνευματικά όντα— ήταν και αυτός σύμφωνος με τον επίσκοπο Ιγνάτιο[27]. Ίσως κάποια παρόμοια παρεξήγησι για ένα δευτερεύον σημείο ή για κάποιο ζήτημα ορολογίας να ήταν και η αιτία για την διαμάχη που ξέσπασε στην Δύσι κατά τον 5ο αιώνα, όταν ο Λατίνος Πατέρας άγιος Φαύστος του Λερίν εδίδαξε το ίδιο δόγμα για την σχετική «υλικότητα» της ψυχής, βασισμένος στην διδασκαλία των Πατέρων της Ανατολικής Εκκλησίας.

Αν ο ακριβής χαρακτήρας της φύσεως των αγγέλων είναι γνωστός μόνο στον Θεό, η γνώσις της δράσεως των αγγέλων (τουλάχιστον σ’ αυτόν τον κόσμο) είναι προσιτή στον καθένα, επειδή υπάρχουν γι’ αυτήν πολλές μαρτυρίες τόσο στην Αγία Γραφή και στα Πατερικά κείμενα, όσο και στους βίους των αγίων. Για να κατανοήσουμε πλήρως τις οράσεις που παρουσιάζονται σ’ αυτούς που πεθαίνουν, θα πρέπη να γνωρίζουμε ιδιαιτέρως πώς εμφανίζονται οι πεπτωκότες άγγελοι (δαίμονες). Οι αληθινοί άγγελοι εμφανίζονται πάντοτε με την μορφή τους (λιγότερο όμως λαμπρή απ’ ότι είναι στην πραγματικότητα) και ενεργούν αποκλειστικά με τον σκοπό να εκτελέσουν το θέλημα και τις εντολές του Θεού. Αντίθετα, οι πεπτωκότες άγγελοι, αν και κάπου-κάπου εμφανίζονται κι αυτοί με την πραγματική μορφή τους (που ο άγιος Σεραφείμ του Σάρωφ την περιέγραψε από προσωπική του πείρα σαν «φρικτή»), συνήθως παίρνουν διάφορες άλλες μορφές και ενεργούν πολυάριθμα «σημεία», με τις δυνάμεις που έχουν σαν υποτελείς του άρχοντος της εξουσίας του αέρος[28]. Η ιδιαίτερη διαμονή τους είναι ο αέρας και το κύριο έργο τους είναι να πειράζουν και να εκφοβίζουν τους ανθρώπους, ώστε να τους οδηγήσουν μαζί τους στην απώλεια. Ο αγώνας των Χριστιανών κατευθύνεται ακριβώς εναντίον των δαιμόνων: Ότι ουκ έστιν ημίν η πάλη προς αίμα και σάρκα, αλλά προς τας αρχάς, προς τας εξουσίας, προς τους κοσμοκράτορας του σκότους του αιώνος τούτου, προς τα πνευματικά της πονηρίας εν τοις επουρανίοις[29].

Ο ιερός Αυγουστίνος στο κάπως άγνωστο δοκίμιό του Η Μαντεία των Δαιμόνων, που έγραψε όταν ζητήθηκε να εξηγήση μερικές από τις πολλές δαιμονικές οράσεις στον αρχαίο παγανιστικό κόσμο, δίνει μια καλή γενική εικόνα της δραστηριότητος των πνευματικών αυτών όντων. «Η φύσις των δαιμόνων είναι τέτοια, ώστε η ικανότητα αντιλήψεως των αισθήσεων που διαθέτουν τα αέρια σώματά τους υπερβαίνει την αντίστοιχη ικανότητα των γηίνων σωμάτων. Ως προς την ταχύτητα δε, λόγω της μεγαλυτέρας κινητικότητας αυτών των σωμάτων, υπερτερούν οι δαίμονες ασύγκριτα σε σχέσι όχι μόνο προς τις κινήσεις των ανθρώπων και των θηρίων, αλλά και προς αυτό το πέταγμα των πτηνών. Συνεπώς οι δαίμονες με το να διαθέτουν αυτές τις ικανότητες, που οφείλονται στις ιδιότητες των αερίων σωμάτων, δηλαδή την οξύτητα στην αντίληψι και την ταχύτητα στις κινήσεις, προβλέπουν και διαλαλούν πολλά πράγματα που έχουν παρατηρήσει πριν από πολύ χρόνο και όταν συμβαίνη τούτο οι άνθρωποι θαυμάζουν, εξ αιτίας της γηίνης βραδείας αντιλήψεώς τους. Οι δαίμονες επίσης, καθ’ όλον αυτόν τον μακρότατο χρόνο υπάρξεώς τους έχουν αποκτήσει μία πολύ μεγαλύτερη πείρα των γεγονότων από αυτήν των ανθρώπων, που η ζωή τους έχει μικρή διάρκεια. Εξ αιτίας λοιπόν αυτών των ιδιοτήτων που διαθέτουν από την φύσι των αερίων σωμάτων τους, οι δαίμονες όχι μόνο προλέγουν πολλά γεγονότα που συμβαίνουν αργότερα, αλλά ενεργούν και πολλά θαυμαστά σημεία».

Πολλά από τα «θαύματα» και τις οράσεις των δαιμόνων περιγράφονται στην μακρά ομιλία του αγίου Αντωνίου του Μεγάλου, που περιέχεται στον βίο του που συνέγραψε ο Μέγας Αθανάσιος, όπου επίσης γίνεται αναφορά και στα «ελαφρότερα σώματα» των δαιμόνων. Ο βίος επίσης του αγίου Κυπριανού, που υπήρξε πρώην μάγος, περιέχει πολυάριθμες περιγραφές δαιμονικών μεταμορφώσεων και σημείων σύμφωνα με την διήγησι κάποιου που έλαβε ενεργό μέρος σ’ αυτά τα περιστατικά. Στην εβδόμη και ογδόη από τις Διαλέξεις του αγίου Ιωάννου του Κασσιανού, του μεγάλου αυτού Πατέρα της Γαλατίας του 5ου αιώνος που πρώτος μετέφερε πλήρη διδασκαλία του Ανατολικού μοναχισμού στην Δύσι, υπάρχει μία κλασσική περιγραφή της δαιμονικής δραστηριότητας. Ο άγιος Κασσιανός γράφει: «Είναι τόσο το πλήθος των πονηρών πνευμάτων που πληρούν τον εναέριο χώρο, που εκτείνεται μεταξύ ουρανού και γης και στον οποίον αιωρούνται μέσα σε ταραχή και όχι σε αδράνεια, ώστε η Θεία Πρόνοια για δικό μας συμφέρον το απέκρυψε και απομάκρυνε τους δαίμονες από τα βλέμματα των ανθρώπων. Αν δεν γινόταν αυτό, οι άνθρωποι, εξ αιτίας του φόβου των δαιμονικών επιθέσεων ή του φοβερού θεάματος των προσώπων στα οποία μετασχηματίζονται και μεταλλάσσονται αυτόβουλα οι δαίμονες όποτε θελήσουν, θα κατελαμβάνοντο από ανυπόφορο τρόμο και θα ήταν έτοιμοι να καταρρεύσουν...»

Όσο για το γεγονός ότι τα ακάθαρτα πνεύματα κατευθύνονται από τις πονηρότατες δυνάμεις και υπόκεινται σ’ αυτές, το πληροφορούμαστε όχι μόνο από την μαρτυρία της Αγίας Γραφής, που βλέπουμε στην απάντησι του Κυρίου προς τους Φαρισαίους που τον διέβαλαν: Ει εγώ εν Βεελζεβούλ τω άρχοντι των δαιμονίων εκβάλλω τα δαιμόνια[30], αλλά και από τα ευκρινή οράματα και τις πολλαπλές εμπειρίες των αγίων της Εκκλησίας μας.

«Όταν κάποιος αδελφός μας ταξίδευε σ’ αυτήν την έρημο, βρήκε μία σπηλιά μετά το σούρουπο, εστάθμευσε εκεί και θέλησε να κάμη την βραδυνή προσευχή του. Ενώ λοιπόν κατά την συνήθεια έλεγε τους ψαλμούς, πέρασε η ώρα μέχρι που έφθασε περασμένα μεσάνυχτα. Όταν τελείωσε τον κανόνα του, θέλησε ν’ αναπαύση λίγο το καταπονημένο σώμα του και ξάπλωσε. Ξαφνικά άρχισε να βλέπη αναρίθμητες ορδές δαιμόνων που συνέκλιναν απ’ όλες τις κατευθύνσεις. Έρχονταν σ’ ατελείωτες παρατάξεις και μακρυές σειρές, ενώ άλλοι προηγούντο του αρχηγού των και άλλοι ακολουθούσαν πίσω του. Τέλος ήλθε ο άρχοντας που ήταν ψηλότερος απ’ όλους στο ανάστημα και φρικτότερος απ’ όλους στην εμφάνισι. Αφού του έστησαν ένα θρόνο πάνω σ’ ένα υπερυψωμένο βήμα, κάθισε και άρχισε να ερευνά σχολαστικά την δραστηριότητα του κάθε δαίμονα. Εκείνους που είπαν ότι δεν μπόρεσαν να παρασύρουν τους αντιπάλους τους, τους διέταξε με βρισιές και επιπλήξεις να εξαφανισθούν από μπροστά του επειδή ήταν τεμπέληδες και αμελείς και τους κατηγορούσε ότι σπατάλησαν τόσο χρόνο και προσπάθεια χωρίς να καταφέρουν τίποτε. Εκείνους όμως που δήλωσαν ότι παρέσυραν στην αμαρτία αυτούς που τους είχαν ορίσει, τους απέλυσε με μεγάλες τιμές, ενώ όλοι οι παρευρισκόμενοι δαίμονες έδειχναν τον ενθουσιασμό τους και επευφημούσαν, επειδή υπήρξαν πολύ θαρραλέοι πολεμιστές. αυτοί εδοξάσθηκαν για να παραδειγματισθούν όλοι.

Τότε ένα πονηρότατο πνεύμα επροχώρησε μέσα από το πλήθος και ανέφερε με κακεντρεχή χαρά, σαν να επρόκειτο για κάποια περιφανή νίκη, ότι τελικά, μετά από ένα ακατάπαυστο πειρασμικό αγώνα που κράτησε δεκαπέντε χρόνια είχε κατανικήσει ένα περίφημο μοναχό παρασύροντάς τον εκείνη ακριβώς την νύχτα στην πορνεία... Όταν ακούσθηκε η αναφορά αυτή, επεκράτησε αμέσως υπερβολική χαρά σ’ όλο το πλήθος των δαιμόνων κι’ εκείνος απεχώρησε εξυψωμένος από τους μεγάλους επαίνους του άρχοντα του σκότους και στεφανωμένος με δόξα. Καθώς πλησίαζε η αυγή, όλο εκείνο το πλήθος των δαιμόνων εξαφανίσθηκε. Αργότερα ο αδελφός που έγινε μάρτυρας αυτού του θέματος πληροφορήθηκε ότι η αναφορά αυτή σχετικά με τον μοναχό που έπεσε ήταν πράγματι αληθινή»[31].

Στους Ορθοδόξους Χριστιανούς συμβαίνουν τέτοιες εμπειρίες συνεχώς μέχρι και στον αιώνα μας. Οπωσδήποτε δεν πρόκειται για όνειρα ή οπτασίες, αλλ’ αντίθετα για αφυπνιστικές εμπειρίες οράσεως δαιμόνων στην πραγματική τους μορφή, μόνο σ’ εκείνους βέβαια που έχουν ανοιχθή οι πνευματικοί τους οφθαλμοί και μπορούν να βλέπουν αυτά τα όντα, που υπό φυσιολογικές συνθήκες είναι αόρατα. Μέχρι πρόσφατα υπήρχαν ίσως λίγοι μόνο Ορθόδοξοι Χριστιανοί «της παλαιάς σχολής» ή «απλοϊκοί», που μπορούσαν να πιστεύσουν ακόμη στην «κατά γράμμα αλήθειαν» αυτών των γεγονότων. Ακόμη και σήμερα ωρισμένοι Ορθόδοξοι δυσκολεύονται να τα παραδεχθούν. τόσο πολύ έχει διεισδύσει η σύγχρονη αντίληψις ότι οι άγγελοι και οι δαίμονες είναι «αμιγή πνεύματα» και δεν ενεργούν κατά τέτοιον «υλικό» τρόπο. Μόνο λόγω της κατά πολύ αυξημένης δραστηριότητας των δαιμόνων κατά τα πρόσφατα χρόνια τα περιστατικά αυτά αρχίζουν για μια φορά ακόμη να φαίνωνται τουλάχιστον εύλογα. Σήμερα επίσης οι πολύ διαδεδομένες «μεταθανάτιες» εμπειρίες έχουν ανοίξει το βασίλειο της μη υλικής πραγματικότητος σε πολλούς από τους κοινούς ανθρώπους, που στο παρελθόν δεν είχαν καμμία επαφή με τον απόκρυφο κόσμο, ενώ η συνεπής και αληθινή εξήγησις του κόσμου αυτού και των όντων του έχει γίνει πλέον μία από τις ανάγκες του καιρού μας. Την εξήγησι αυτή μπορεί να δώση μόνο ο Ορθόδοξος Χριστιανισμός που διέσωσε την αυθεντική Χριστιανική διδασκαλία μέχρι τις ημέρες μας.

_________________________________

1. Λουκ. ιστ’ 22.

2. Ματθ. κη’ 23.

3. Μαρκ. ιστ’ 5.

4. Λουκ. κδ’ 4.

5. Ιωαν. κ’ 12.

6. Προσφάτως ανεκηρύχθη άγιος υπό του Πατριαρχείου Ρωσίας.

7. Επισκόπου Ιγνατίου Μπριαντσιανίνωφ, Έργα, τόμ. 3, έκδ. Τουζώφ, Αγία Πετρούπολις, 1883.

8. ένθ. αν., σελ. 195.

9. Simon Α. Blackmore, Spititism: Facts and Frauds, Benziger Brothers, New York, 1924, σελ. 522.

10. C.S. Lewis, Miracles, The Macmillan Co, New York, 1967, σελ. 164-5.

11. Επισκόπου Ιγνατίου Μπριαντσιανίνωφ, Έργα, τόμ. 3, σελ. 216.

12. ένθ. αν., σελ. 227.

13. ένθ. αν. σελ. 233.

14. Πράξ. ι’ 3, η’ 26.

15. Λουκ. α’ ΙΙ.

16. Αγίου Βασιλείου του Μεγάλου, Περί του Αγίου Πνεύματος, κεφ. 16 & 23.

17. Αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου, Περί Νοερών ουσιών, Έπη δογματικά 7.

18. Ψαλμ. ργ’ 4, Εβρ. α’ 7.

19. Αγ. Ιωάννου Δαμασκηνού, «Περί αγγέλων», Έκδοσις ακριβής της Ορθοδόξου πίστεως, κεφ. Β. (3) 17.

20. Τωβ. ιβ’ 19.   

21. Γέν., κεφ. ιη’ - ιθ’.

22. Αγίου Κυρίλλου Ιεροσολύμων, Κατηχήσεις, Θ’, α’.

23. Δαν., κεφ. ι’.

24. Ιερού Αυγουστίνου, Η πολιτεία του Θεού, βιβλ. XXI, 10.

25. βλ. Αγίου Ιωάννου Δαμασκηνού, ένθ. αν.

26. βλ. Ιερού Αυγουστίνου, ένθ. αν.

27. π. Γεωργίου Φλορόφσκυ, Οι δρόμοι της Ρωσικής Θεολογίας, εις την Ρωσικήν, Παρίσι, 1937, σελ. 394-5.

28. Εφεσ. β’ 2.

29. Εφεσ. ς’ 12.

30. Ματθ. ιβ’. 27.

31. Αββά Κασσιανού, Διαλέξεις, VII, 12, 16.

ΠΗΓΗ: “ΑΓΙΟΡΕΙΤΙΚΗ ΜΑΡΤΥΡΙΑ”, ΤΡΙΜΗΝΙΑΙΑ ΕΚΔΟΣΙΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΞΗΡΟΠΟΤΑΜΟΥ, ΤΕΥΧ. 12-13, impantokratoros.gr 

ΠΕΡΙ ΤΩΝ ΑΓΓΕΛΩΝ – ΣΕΒ. ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΟΥ ΓΟΡΤΥΝΟΣ κ.κ. ΙΕΡΕΜΙΑ

Οι τάξεις των Αγγέλων πέριξ του Πανάγιου
και Ζωοδόχου Τάφου.

– Ἐρ.: Τί νοοῦμε στό «Πιστεύω» μέ τήν λέξη «ἀοράτων»;

Ἀπ.: Νοοῦμε τόν ἀόρατο ἤ πνευματικό κόσμο, στόν ὁποῖο ἀνήκουν οἱ ἄγγελοι.

– Ἐρ.: Τί εἶναι οἱ ἄγγελοι ; (Γενικά περί τῶν ἀγγέλων βλ. Ν. Ματσούκα, Δογματική καί συμβολική Θεολογία Β, σελ.187 ἑξ.).

Ἀπ.: Εἶναι ἀσώματα ὄντα, πού ἔχουν νοῦ, θέληση καί δύναμη. Ἦρθαν στην ὕπαρξη ἀπό τόν Θεό γιά νά Τόν ὑμνοῦν καί Τόν ὑπηρετοῦν. Εἶναι ὑπηρέτες τοῦ Θεοῦ, εἶναι «λειτουργικά, πνεύματα εἰς διακονίαν ἀποστελλόμενα» (Ἑβρ. 1,14), βρίσκονται ἀμέσως πανταχοῦ, εἶναι καί αὐτοί «κατ᾿ εἰκόνα Θεοῦ» πλασμένοι, ἀλλά δέν ἔχουν τό «κατ’ εἰκόνα Θεοῦ», ὅπως ἀκριβῶς τό ἔχει ὁ ἄνθρωπος. Το «κατ’ εἰκόνα Θεοῦ» στόν ἄνθρωπο εἶναι ἰσχυρότερο ἀπό τό «κατ᾿ εἰκόνα Θεοῦ» στούς ἀγγέλους (Τό θέμα αὐτό, τῆς ὑπεροχῆς τοῦ «κατ᾿ εἰκόνα Θεοῦ» στόν ἄνθρωπο ἔναντι τοῦ «κατ᾿ εἰκόνα Θεοῦ» στούς ἀγγέλους, τό θίγουμε σέ ἄλλη μας παρακάτω ἀπάντηση. Βλ. καί Μητροπολίτου Ναυπάκτου Ἱεροθέου Βλάχου, Ὀρθόδοξη Ψυχοθεραπεία σ. 98.99. Κατά τόν Δαμασκηνό, ἄγγελος εἶναι «οὐσία νοερά, ἀεικίνητος, αὐτεξούσιος, ἀσώματος,Θεῷ λειτουργοῦσα, κατά χάριν ἐν τῇ φύσει τό ἀθάνατον εἰληφυῖα» (Ἔκδοσις ἀκριβής τῆς Ὀρθοδόξου Πίστεως, Β, 3. MPG 94, 94,865).

– Ἐρ.: Τί σημαίνει τό ὄνομα ἄγγελος;

Ἀπ.: Σημαίνει ἕνας ἀγγελιαφόρος. Τό ὄνομα «ἄγγελος» εἶναι δηλωτικό ὄχι τῆς οὐσίας, ἀλλά τῆς διακονίας του.

– Ἐρ.: Γιατί ὀνομάστηκαν ἔτσι οἱ ἄγγελοι;

Ἀπ.: Γιατί ἀποστέλλονται ἀπό τό Θεό, γιά νά ἀναγγείλουν στούς ἀνθρώπους τό θέλημά Του. Ἔτσι, γιά παράδειγμα, ὁ Γαβριήλ στάλθηκε ἀπό τόν Θεό να ἀναγγείλει στήν παρθένο Μαριάμ τήν σάρκωση τοῦ Σωτήρα.

– Ἐρ.: Πόσοι εἶναι οἱ ἄγγελοι;

Ἀπ.: Ὁ ἀριθμός τῶν ἀγγέλων εἶναι πολύ μεγάλος, εἶναι μέγιστος. Κατά τις διάφορες δέ σχέσεις τῆς διακονίας τους ἀποτελοῦν διάφορες τάξεις.

– Ἐρ.: Πόσες εἶναι οἱ τάξεις τῶν ἀγγέλων;

Ἀπ.: Κατά τόν Διονύσιο τόν Ἀρεοπαγίτη ὁ ἀγγελικός κόσμος χωρίζεται σε ἐννέα τάγματα:

Σεραφείμ - Χερουβίμ - Θρόνοι

Κυριότητες - Δυνάμεις - Ἐξουσίες

Ἀρχές - Ἀρχάγγελοι - Ἄγγελοι.

– Ἐρ.: Γνωρίζουμε κανένα ὄνομα ἀγγέλου;

Ἀπ.: Ὀνομαστικά γνωρίζουμε μόνο τρεῖς ἀγγέλους: Τόν Μιχαήλ (Δανιήλ, 10, 13.21), τόν Γαβριήλ (Λουκ. 1, 19. Δαν. 8, 16) καί τόν Ραφαήλ (Τωβίτ 3, 16). Οἱ δυό πρῶτοι λέγονται καί Ἀρχάγγελοι.

– Ἐρ.: Ποιός δημιουργήθηκε πρῶτος ὁ ὁρατός ἤ ὁ ἀόρατος κόσμος;

Ἀπ.: Ὁ ἀόρατος κόσμος δημιουργήθηκε πρίν ἀπό τόν ὁρατό καί οἱ ἄγγελοι πρίν ἀπό τούς ἀνθρώπους. Βλ. Πέτρου Μογίλα, Ἡ Ὀρθόδοξος Ὁμολογία, Πρῶτον μέρος, ἐρωτ. 18.

– Ἐρ.: Μποροῦμε νά βροῦμε καμμιά μαρτυρία γι’ αὐτό στήν Ἁγία Γραφή;

Ἀπ.: Στό βιβλίο τοῦ Ἰώβ ὁ Ἴδιος ὁ Θεός μιλάει γιά τήν δημιουργία τῆς γῆς καί λέει: «Ποιός ἔβαλε τόν ἀκρογωνιαῖο λίθο της; Ὅταν ἔγιναν τά ἄστρα μέ ὕμνησαν μέ μεγάλη φωνή ὅλοι οἱ ἄγγελοί μου» (Ἰώβ 38, 6-7). Ἄρα οἱ ἄγγελοι ὑπῆρχαν προτοῦ νά γίνει ὁ ὑλικός κόσμος (Ὁ Θεοδώρητος θεωρεῖ ὡς περιττό τό ἐρώτημα περί τοῦ χρόνου δημιουργίας τῶν ἀγγέλων («τις γάρ ὄνησις προσγενήσεται τοῖς ἐγνωκόσι τόν τῆς τῶν ἀγγέλων δημιουργίας καιρόν;»), δέν θεωρεῖ δέ ὡς ἰσχυρόν τό ἐπιχείρημα ἐκ τοῦ Ἰώβ, γιατί οἱ ἀστέρες δημιουργήθηκαν τήν τετάρτη ἡμέρα! Κατ᾿ αὐτόν οἱ ἄγγελοι ὡς κτιστοί καί περιγραφόμενοι καί αὐτοί δέονται τόπου καί δέν ἔγιναν λοιπόν πρό τοῦ ὑλικοῦ κόσμου: «Μόνον δέ τό θεῖον ὡς ἀπερίγραπτον ἐν τόπῳ. Εἰ δέ τό περιγραφόμενον ἐν τόπῳ, πῶς οἷόν τε προϋπάρχειν οὐρανοῦ καί γῆς τούς ἀγγέλους; Οὐ γάρ ὄντος τοῦ φέροντος, πῶς ἔνεστι τό φερόμενον εἶναι;» (MPG 80, 80-84).

– Ἐρ.: Ἀπό ποῦ βγάλαμε τόν χαρακτηρισμό τῶν ἀγγέλων ὡς «Φύλακες»;

Ἀπ.: Ἀπό τά ἑξῆς λόγια τῆς ἁγίας Γραφῆς: «Ὁ Κύριος θά δώσει ἐντολή στους ἀγγέλους Του γιά σένα, νά σέ διαφυλάξουν σ’ ὅλα τά ἔργα σου» (Ψαλμ. 90, 11) (Βλ. καί Θεοδωρήτου, εἰς MPG 80, 81).

– Ἐρ.: Ἔχει καθένας ἀπό μᾶς τόν φύλακα ἄγγελό του;

Ἀπ.: Καί βέβαια ἔχει! Γι’ αὐτό μποροῦμε νά βεβαιωθοῦμε ἀπό τά παρακάτω λόγια τοῦ Κυρίου μας Ἰησοῦ Χριστοῦ : «Προσέχετε νά μήν περιφρονήσετε κανένα ἀπό τούς μικρούς τούτους. Γιατί σᾶς λέγω ὅτι οἱ ἄγγελοί τους στούς οὐρανούς βλέπουν συνεχῶς τό πρόσωπο τοῦ οὐρανίου Πατέρα μου» (Ματθ. 18, 10).

– Ἐρ.: Εἶναι ὅλοι οἱ ἄγγελοι καλοί καί ἀγαθοεργοί;

Ἀπ.: Ὄχι! Ὑπάρχουν ἐπίσης καί κακοί ἄγγελοι, πού ὀνομάζονται «δαίμονες» (Περί δαιμόνων βλ. τό ἰσχυρόν ἔργον τοῦ Ἑτεοκλέους Ι. Θεοδωροπούλου (πρόκειται περί τοῦ μεγάλου στήν ἀρετή καί τήν θεολογία πατρός, τοῦ μακαριστοῦ π. Ἐπιφανίου), Ἁγία Γραφή καί πονηρά πνεύματα, Ἀθῆναι 1956. Ὁμοίως βλ. Ν. Ματσούκα, Δογματική καί Συμβολική Θεολογία Β΄, σελ.190 καί τό εἰδικά περί τοῦ Σατανᾶ γραμμένο βιβλίο του).

– Ἐρ.: Πῶς ἔγιναν αὐτοί κακοί δαίμονες;

Ἀπ.: Καί αὐτοί δημιουργήθηκαν καλοί· ἀλλά ὑπερηφανεύτηκαν ἐναντίον τοῦ Θεοῦ, ἔπεσαν ἀπό ἀλαζονεία καί ἔγιναν κακοί, γιατί ἔκαναν μέ τό θέλημά τους κατάχρηση τοῦ αὐτεξουσίου τους. Ὅπως τό λέει ὁ ἀδελφόθεος Ἰούδας αὐτοί εἶναι «ἄγγελοι, οἱ ὁποῖοι δέν κράτησαν τό ὑπούργημά τους, ἀλλά ἐγκατέλειψαν την θέση τους» (στίχ. 6).

– Ἐρ.: Ὥστε μποροῦσαν οἱ ἄγγελοι νά τραποῦν πρός τό κακό;

Ἀπ.: Ὡς λογικοί καί αὐτεξούσιοι οἱ ἄγγελοι ἦταν καί τρεπτοί· μποροῦσαν να διαμείνουν καί νά προκόπτουν στό ἀγαθό, ἀλλά καί νά τρέπονται πρός τό κακό, ὅπως ἔγινε μέ τούς δαίμονες (Ἡ φύση τῶν ἀγγέλων ὡς κτιστῶν ἦταν δεκτική τροπῆς καί ἀλλοιώσεως, «ἅτε δή ἔξωθεν οὖσα τῆς τοῦ Θεοῦ οὐσίας καί ἐξ οὐκ ὄντων ὑποστᾶσα» (Μ. Ἀθανασίου, Ἐπιστολή πρός Σεραπίωνα Ι,26, MPG 26,592. Βλ. καί MPG 25,117). Μετά τήν πτώση ὅμως τῶν κακῶν ἀγγέλων (τῶν δαιμόνων) οἱ ἀγαθοί ἄγγελοι μέ τήν θεία Χάρη σταθεροποιήθηκαν στό ἀγαθό (Μέ ἄλλα λόγια οἱ ἀγαθοί ἄγγελοι τώρα «ἔχουσι μέν ἐν προαιρέσει τό αὐτεξούσιον, οὐδέποτε δέ ἐκ τῆς τοῦ ὄντως ἀγαθοῦ προσεδρείας ἐκπίπτουσιν» (Μ. Βασίλειος, MPG 32, 137). Οἱ κακοί ὅμως ἄγγελοι μετά τήν πτώση τους στερεοποιήθηκαν στό κακό και δέν ὑπάρχει πιά γι’ αὐτούς μετάνοια. Ὁ Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός λέει σχετικά : «Μετά τήν ἔκπτωσιν οὐκ ἔστιν αὐτοῖς μετάνοια, ὥσπερ οὐδέ τοῖς ἀνθρώποις μετά τόν θάνατον... Οἱ δαίμονες μετά τήν ἔκπτωσιν οὐ μετανοοῦσιν, οὐδέ οἱ ἄγγελοι νῦν ἁμαρτάνουσιν, ἀλλ᾿ ἀμφότεροι ἔσχον τό ἄτρεπτον» (Ἔκδοσις ἀκριβής τῆς Ὀρθοδόξου Πίστεως ΙΙ,4. MPG 94, 877. Κατά Μανιχαίων 75, MPG 94,1573).

ΠΗΓΗ : ΕΒΔΟΜΑΔΙΑΙΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ, Ὁ Μητροπολίτης Γόρτυνος & Μεγαλοπόλεως Ἰερεμίας, Ἀριθμ. 22, ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 19 MAΡΤΙΟΥ 2010, σ. 8 κ.ε.

Η ΦΥΣΗ ΚΑΙ ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΩΝ ΑΓΓΕΛΩΝ – ΑΓΙΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ ΤΟΥ ΔΑΜΑΣΚΗΝΟΥ

Ο άγγελος λοιπόν είναι μια ουσία νοερά, πάντοτε κινούμενη (ενεργούσα), με ελεύθερη θέληση, ασώματη, που υπηρετεί τον Θεό, και έχει λάβει την αθανασία κατόπιν δωρεάς του Θεού. Είναι λοιπόν φύση λογική, με ελεύθερη θέληση, που επιδέχεται μεταβολή στη διάθεση, δηλαδή μπορεί να μεταβληθεί με τη θέλησή της. Διότι, κάθε τι που έχει κατασκευασθεί, είναι δυνατόν και να μεταβληθεί^. μόνο ότι δεν έχει κατασκευαστεί,  είναι αμετάβλητο. Και κάθε λογικό ον εξουσιάζει τον εαυτό του. Εφόσον λοιπόν ο άγγελος είναι φύση λογική και νοερή, έχει και ελεύθερη θέληση^. ως φύση δε που κατασκευάστηκε, είναι μεταβλητή, έχει εξουσία και να παραμένει σταθερή στο αγαθό, και να στρέφεται προς το χειρότερο… Ο άγγελος είναι αθάνατος, όχι εκ φύσεως, αλλά κατά χάριν (Θεία δωρεά). Διότι, κάθε τι που άρχισε εκ φύσεως έχει τέλος. Μόνον δε ο Θεός που υπάρχει από πάντοτε ή μάλλον βρίσκεται και υπεράνω του πάντοτε είναι αθάνατος^. διότι αυτός που δημιούργησε τους χρόνους, δεν βρίσκεται υπό την κυριαρχία του χρόνου, αλλά υπεράνω του χρόνου. Οι άγγελοι είναι δυνατοί και έτοιμοι για την πραγματοποίηση του Θείου Θελήματος και με τη βοήθεια της ταχύτητας της φύσης τους, βρίσκονται αμέσως παντού, όπου τους διατάξει με ένα νεύμα ο Θεός^. και φρουρούν τα μέρη της γης^. και προστατεύουν έθνη και τόπους^. ορίστηκαν από τον Δημιουργό και φροντίζουν για τις υποθέσεις μας και μας βοηθούν… Είναι δυσκίνητοι προς το κακό, αλλά όχι και ακίνητοι (εκ φύσεως)^. τώρα δε δεν μπορούν πλέον να κινηθούν προς το κακό όχι εκ φύσεως, αλλά κατά χάριν και με τη σταθερή προσκόλλησή τους μόνο στο αγαθό^. λαμβάνουν τη μορφή την οποία θα διατάξει ο Θεός και έτσι εμφανίζονται στους ανθρώπους και τους αποκαλύπτουν τα Θεία μυστικά. Ζουν στον ουρανό και έχουν μοναδικό έργο τους να υμνούν τον Θεό και να υπηρετούν το Θείο του Θέλημα.

ΠΗΓΗ : ΙΩΑΝΝΟΥ ΤΟΥ ΔΑΜΑΣΚΗΝΟΥ, ΕΚΔΟΣΙΣ ΑΚΡΙΒΗΣ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΟΥ ΠΙΣΤΕΩΣ, (Ε.Π. 94, 865-868).