TO ΣΕΠΤΟ ΣΚΗΝΩΜΑ ΤΟΥ ΙΕΡΟΜΑΡΤΥΡΑ ΚΑΙ ΕΘΝΟΜΑΡΤΥΡΑ ΠΑΤΡΙΑΡΧΗ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΕΩΣ ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΤΟΥ Ε΄ ΣΤΗΝ ΟΔΗΣΣΟ

Η εξόδιος ακολουθία στην Οδησσό του Ιερομάρτυρα Πατριάρχη Γρηγόριου Ε΄.

Την 11^ην Μαίου τέλος του 1821, πλοίον μεσίστιον φέρον την Ιονικήν σημαίαν, εσημειώθη προ του λιμένος της Οδησσού, ήτο ο «Άγιος Νικόλαος»…………………………

Και λέμβος απεστάλη εκ του λιμένος όπως, πληροφορηθή τα διατρέχοντα και δώση τας απαιτουμένας οδηγίας. Δεν παρήλθεν όμως ώρα πολλή και ως αστραπή διεδόθη ανά την πόλιν η είδησις ότι το πενθοφόρον πλοίον εκόμιζε τον νεκρόν του Πατριάρχου, του οποίου είχε ήδη γνωσθή ο μαρτυρικός θάνατος. Ο αρχηγός της Ορθοδόξου Εκκλησίας ήρχετο να ζητήση άσυλον προς ταφήν επί της ομοθρήσκου γης της Ρωσίας.

……… Κατά διαταγήν αυτού (Αντιστρατήγου Γενικού Διοικητή της Μεσημβρινής Ρωσίας Κόμη Λανζερών – Γαλλικής καταγωγής και ιδιαίτερου φίλου του Αυτοκράτορα Αλέξανδρου) ελήφθησαν αμέσως υπό των αρχών, όλα τα κατάλληλα μέτρα δια τον νεκρόν του Πατριάρχου.

Ο γέρων Έλλην ιατρός Εμ. Περσιάνης επεφορτίσθη συγχρόνως όπως παραλαμβάνων έξ εκ των προσφύγων προυχόντων της Κωνσταντινουπόλεως, γνωριζόντων τον Πατριάρχην Γρηγόριον όπως και αυτός, ανέλθη επί του πλοίου και και πιστοποιήση την ταυτότητα του νεκρού. Και πράγματι μετέβη συνοδευόμενος υπό των Νικ. Σούτσου, Αλεξ. Χαντζερή, Γεωρ. Καρατζά, Ιωάννου Σχινά και δύο άλλων, οίτινες πάντες ανεγνώρισαν τον Πατριάρχην.

Το παρ΄ αυτών συνταχθέν και υπογραφέν πρωτόκολλον συναφθέν εις σχετικήν έκθεσιν, απεστάλη εις Πετρούπολιν υπό του Γενικού Διοικητού ζητούντος οδηγίες περί του πρακτέου.

Εν τω μεταξύ διετάχθη η αποβίβασις του πτώματος και η εναπόθεσις αυτού εν τω λοιμοκαθαρτηρίω, όπου ητοιμάσθη επίτηδες δωμάτιον, αποδοθεισών όλων των οφειλομένων εις τον επίσημον του νεκρού τιμών.

Κανονιοβολισμοί της προ του λιμένος ηγκυροβολημένης Αυτοκρατορικής Φρεγάτας ανήγγειλαν εις τα κατακλύζοντα τον λιμένα πλήθη την επί της λέμβου του Ιονικού πλοίου επιβίβασιν του νεκρού του Πατριάρχου, τον οποίον εκάλυπτον δύο σημαίαι, η Ρωσική και η Ιονική ! Ο νεκρός απεβιβάσθη επί της προκυμαίας υπό τας εκπυρσοκροτήσεις της Αυτοκρατορικής Φρεγάτας, κανονιοβολούσης ανά παν δευτερόλεπτον και μετεφέρθη εις το λοιμοκαθαρτήριον συνοδευόμενος από μακράν υπό των αρχών, του ανωτέρου Ρωσικού Κλήρου, και της επιτροπής, ήτις εβεβαίωσε την ταυτότητα του Οικουμενικού Πατριάρχου.

Εις το δωμάτιον όπου εναπετέθη η σεπτή σορός, λαμπάδες μέγισται επί κηροστατών πολυτελών έκαιων. Το φέρετρον εκαλύπτετο από πολυτελές ύφασμα, επί του οποίου έκειτο μεγαλοπρεπής Σταυρός προσφερθείς ευλαβώς υπό του Μητροπολίτου Χέρσωνος, εις του οποίου της Εκκλησιαστικήν δικαιοδοσίαν ανήκεν η Οδησσός.

Εις το λοιμοκαθαρτήριον έπρεπε να παραμείνη επί τριάκοντα ημέρας, συμφώνως προς την επιβεβλημένην τότε εις τας εκ του εξωτερικού προελεύσεις αυστηράν κάθαρσιν.

Κατά το διάστημα τούτο είχον ήδη ληφθή διαταγαί εκ Πετρουπόλεως. Ο Αυτοκράτωρ διέταξε ν΄ αποδοθώσιν εις τον νεκρόν του Πατριάρχου, αι συνήθως αποδιδόμεναι τιμαί εις τον νεκρόν του Προέδρου της Ιεράς Συνόδου της Ρωσίας συνδυαζόμεναι με τας στρατιωτικάς τιμάς τας απονεμομένας εις Γερουσιαστήν αποθανόντα εν ενεργεία.

Ταυτοχρόνως ο Αυτοκράτωρ απέστειλε πολυτελή Σταυρόν αδαμάντινον, όπως τεθή επί του νεκρού, η δε Αυτοκράτειρα μίτραν βαρύτιμον και αρχιερατικήν στολήν κατασκευασθείσα υπό την ιδίαν επίβλεψίν της.

Ολόκληρος εν γένει η Αυτοκρατορική οικογένεια κατέβαλεν ευγενή άμιλλαν δια να κοσμηθή λαμπρότερον ο νεκρός του αρχηγού της Ορθοδόξου Εκκλησίας.

Η 19^η Ιουνίου προσδιωρίσθη ως η ημέρα της κηδείας. Εις την Οδησσόν είχον ήδη συνέλθει τρεις Μητροπολίται ο της Χέρσωνος, ο του Κιέβου και ο του Κισνοβίου, συνοδευόμενοι υπό πολυαρίθμων κληρικών πάσης τάξεως.

Ταυτοχρόνως διάφορα Συντάγματα Ρωσικού στρατού εστρατοπέδευσαν εις τα πέριξ της πόλεως, δια ν΄ αποδώσωσι τας διαταχθείσας στρατιωτικάς τιμάς εις τον επιφανή νεκρόν. Άπειρα πλήθη λαού είχον συρρεύσει επίσης εις την πόλιν εκδηλούντα της ευλάβειαν της Ορθοδοξίας προς τον μάρτυρα και την οργήν αυτής κατά του διαπραχθέντος ανοσιουργήματος.

Την 11^ην ώραν της ταχθείσας ημέρας κανονιοβολισμοί του Πυροβολικού ανήγγειλαν την έναρξιν της εκφοράς. Σταυρός παμμεγέθης προηγείτο των σημαιών και των διαφόρων θρησκευτικών εμβλημάτων.

Τον νεκρόν, περικυκλωμένον από ταγμάτων ιερέων και διακόνων λαμπροστολισμένων από πολυαρίθμους ψάλτας και πλήθος λαμπάδων, υπεδέχθη έξωθεν της πύλης του λοιμοκαθαρτηρίου ο Γενικός Διοικητής περικυκλωμένος από λαμπρόν Επιτελείον, και οι τρεις Μητροπολίται, τους οποίους ανωτέρω αναφέραμεν.

Λαός αναρίθμητος πάσης κοινωνικής τάξεως και πάσης ηλικίας, συνωθείτο περιμένων να διακρίνη την νεκρόν του Πατριάρχου.

Και όταν ο Μητροπολίτης Κιέβου ως αρχαιότερος των παρευρισκομένων Αρχιερέων έκλεινε την κεφαλήν προσευχόμενος, ο στρατός παρουσίασεν όπλα, ενώ τα πλήθη εγονυπέτησαν επικαλούμενα την ευλογίαν του σεπτού Μάρτυρος.

Υπό τους κανονιοβολισμούς των πλοίων προβαίνουσα βραδέως η νεκρική πομπή έφθασεν εις την προ της προκυμαίας μεγάλην επιμήκη πλατείαν. Εκεί το φέρετρον εναπετέθη εις υπό σκιάδα λαμπρώς στολισμένην και απαστράπτουσαν από χρυσόν και άργυρον.

Εκεί ανεγνώσθη υπό του Μητροπολίτου Χέρσωνος και των λοιπών Αρχιερέων η νεκρώσιμος ακολουθία εν πλήρει κατανύξει.

Μετά το πέρας αυτής, κατόπιν δοθέντος προστάγματος τα Συντάγματα του Πεζικού και οι λόχοι του Πυροβολικού επυροβόλησαν τρεις και κατόπιν όλα τ΄ αποτελούντα την συνοδείαν στρατιωτικά σώματα παρήλασαν προ του φερέτρου εις πυκνάς σχηματισμένας φάλαγγας και παρουσιάζοντα όπλα. Ληξάσης της παρελάσεως έκαστον σώμα έλαβε την ορισθείσαν δι΄ αυτό θέσιν.

Το Πεζικόν με τα όπλα υπό μάλης ετοποθετήθη εκατέρωθεν του φερέτρου και της πομπής ολοκλήρου, ενώ ίλαι θωρακοφόρων κατείχον την κεφαλήν και έκλειον δια πυκνής φάλαγγος τας τελευταίας τάξεις της λαμπράς συνοδείας.

Η πομπή δια του κύκλου της παραλίας έφθασε μετά μακράν πορείαν εις τον Μητροπολιτικόν ναόν του Σαμπορίου, εν τω μέσω των ψαλμωδιών των πολυαρίθμων ψαλτών του ήχου των πενθύμως κρουομένων κωδώνων και του κρότου των τηλεβόλων.

Ανεγνώσθησαν εκεί οι υπολειπόμεναι ευχαί, του νεκρού εναποτεθέντος επί πολυτελούς ικριώματος.

Μεθ΄ ο ο διάσημος της Μεγάλης Εκκλησίας Ιεροκήρυξ και διδάσκαλος του Γένους Οικονόμος ο εξ Οικονόμων εξεφώνησε επικήδειον προς τον νεκρόν του Πατριάρχου λόγον διαρκέσαντα πλέον των δύο ωρών και βαθύτατα συγκινήσαντα το πολυπληθές εκκλησίασμα.

Μετά τον επικήδειον έληξεν η τελετή της κηδείας αλλ΄ ο νεκρός παρέμεινε επί τρεις ακόμη ημέρας εις την Εκκλησίαν του Σαμπορίου, εκτεθειμένος εις ευλαβές προσκύνημα.

Την τετάρτην ημέρα το σώμα του σεπτού Πατριάρχου Γρηγορίου μετεφέρθη εις τον Ναόν της Αγίας Τριάδος, ανήκοντα εις την Ελληνικήν Κοινότητα και ετάφη ενώπιον της Ωραίας Πύλης προς τα δεξιά, υπό μεγαλοπρεπή παστάδα.

ΠΗΓΗ : ΡΑΦΤΟΠΟΥΛΟΥ ΜΑΡΓΑΡΙΤΑ, Η βιογραφία και το μαρτύριον του πατριάρχου Γρηγορίου του Ε': Άγνωστοι λεπτομέρειαι προκαλούσαι ρίγη ιεράς συγκινήσεως και λατρείας προς το σεπτόν σκήνωμα και την μνήμην του αοιδίμου πατριάρχου,[χ.τ.] (Έκδοσις Μαργαρίτας Ραφτοπούλου Πρόσφυγος ) [χ.χ.], σσ. 43 – 47.