Η ΜΕΓΙΣΤΗ ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΠΡΟΣΕΥΧΗΣ ΔΙΑ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ ΤΩΝ ΨΑΛΜΩΝ Α΄ - ΜΕΓΑΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ

 

Όλα τα βιβλία της Π. Διαθήκης είναι ωφέλημα, αλλά οι Ψαλμοί παρέχουν τόση ωφέλεια, όση παρέχουν όλα μαζί τα άλλα. Το βιβλίο των Ψαλμών έχει συμπεριλάβει το ωφέλιμο από όλα. Προφητεύει τα μέλλοντα^. υπενθυμίζει τα παρελθόντα^. θεσπίζει νόμους για την ζωή^. υποδεικνύει όσα πρέπει να πράξουμε^. και με ένα λόγο είναι κοινό ταμείο καλών διδαγμάτων που προμηθεύει στον καθένα το κατάλληλο σύμφωνα με τη σπουδή του. Διότι και τα παλαιά τραύματα των ψυχών θεραπεύει και στον νεοτραυματισθέντα αποδίδει γρήγορα την θεραπεία^. και το άρρωστο περιποιείται και το υγειές προφυλάσσει και γενικώς ξεριζώνει, όσο είναι δυνατόν, τα πάθη, τα οποία κατατυραννούν ποικιλοτρόπως στη ζωή τις ψυχές των ανθρώπων^. και τούτο με κάποια μελωδική ψυχαγωγία και ευχαρίστηση που γεννά αγνή σκέψη. Τί έκανε λοιπόν το Πνεύμα το άγιον βλέποντας ότι το ανθρώπινο γένος δύσκολα οδηγείται προς την αρετή, και ότι εμείς εξαιτίας της ροπής προς την ηδονή παραμελούμε  τον ορθό βίο ; Ανέμιξε με τις αλήθειες της πίστεως την τέρψη της μελωδίας, ώστε να δεχόμεθα χωρίς αντίδραση την ωφέλεια των λόγων που θα ακούγονται γλυκά και απαλά. Έτσι και οι σοφοί ιατροί προσφέρουν και τα πικρότερα φάρμακα να τα πιούν δύσκολοι ασθενείς αλείφοντας πολλάκις το ποτήρι ολόγυρα με μέλι. Γι΄ αυτό επινοήθηκαν τα αρμονικά αυτά άσματα των ψαλμών, ώστε και τα παιδιά, ή γενικώς και οι ανώριμοι στο ήθος, να φαίνεται μεν ότι ψάλλουν, στην πραγματικότητα όμως να μορφώνονται ψυχικώς. Διότι κανείς ποτέ από τους πολλούς και αμελείς δεν έφυγε συγκρατώντας εύκολα στην μνήμη του αποστολικό ή προφητικό παράγγελμα^. τα λόγια όμως των Ψαλμών και στις οικίες ψάλλονται και στην αγορά περιφέρονται. και εάν κανείς, από εκείνους που γίνονται θηρία ανήμερα από τον θυμό, αρχίσει να λέγει τους Ψαλμούς, αμέσως φεύγει η αγριότης από την ψυχή του, διότι την αποκοίμισε με την μελωδία.

 

Ο Ψαλμός γαληνεύει τις ψυχές, τις βραβεύει με ειρήνη, καθησυχάζει τους θορύβους και τα κύματα των λογισμών. Μαλακώνει την τάση της ψυχής για το θυμό και σωφρονίζει την ακολασία της. Ο Ψαλμός συσφίγγει την φιλία^. ενώνει τα χωρισμένα^. συμφιλιώνει τους εχθρούς. Διότι ποίος μπορεί ακόμη να θεωρεί εχθρό εκείνο με τον οποίο ύψωσε την ίδια φωνή προς τον Θεό ; Ώστε η ψαλμωδία χορηγεί και το μέγιστο αγαθό, την αγάπη, διότι επινόησε ως συνδετικό κρίκο για την ένωση την από κοινού ψαλμωδία και συναρμόζει τον λαό στην συμφωνία ενός χορού. Ο Ψαλμός τρέπει σε φυγή τους δαίμονες, επιφέρει την βοήθεια των αγγέλων^. είναι όπλο στους φόβους της νύκτας και ανάπαυση στους κόπους της ημέρας^. ασφάλεια για τα νήπια^. κόσμημα για τους ακμαίους στην ηλικία άνδρες^. παρηγοριά για τους πρεσβύτερους^. στολίδι πάρα πολύ ταιριαστό για τις γυναίκες. Κατοικίζει τις ερήμους, σωφρονίζει τις συγκεντρώσεις^. είναι η βάση για τους αρχαρίους, αύξηση αυτών που προκόβουν, στήριγμα των τέλειων, φωνή της Εκκλησίας. Αυτός λαμπρύνει τις εορτές, αυτός προξενεί την κατά Θεόν λύπη. Διότι ο Ψαλμός εξάγει δάκρυ και από πέτρινη καρδιά. Ο Ψαλμός είναι το έργο των Αγγέλων, το ουράνιο πολίτευμα, το πνευματικό θυμίαμα. Ώ τί σοφή επινόηση του διδασκάλου, ο οποίος επινόησε να ψάλουμε και συγχρόνως να μαθαίνουμε τα ωφέλημα ! για τον λόγο αυτό και κάπως βαθύτερα χαράσσονται τα διδάγματα στις ψυχές. Γιατί μάθημα που έγινε με βία δεν είναι δυνατόν να παραμείνει, όσα όμως εισέρχονται με ευχαρίστηση και χάρη, κάπως σταθερότερα κατοικούν στις ψυχές μας. Διότι τί δεν μπορείς να μάθεις από εδώ ; Δεν μαθαίνεις την μεγαλοπρέπεια της ανδρείας ; την ακρίβεια της δικαιοσύνης ; την σεμνότητα της σωφροσύνης ; την τελειότητα της φρονήσεως ; τον τρόπο της μετανοίας ; τα μέτρα της υπομονής ; και οτιδήποτε πεις από τα αγαθά ; Εδώ ενυπάρχει τέλεια Θεολογία^. πρόρρησις της ενανθρωπήσεως του Χριστού^. απειλή της κρίσεως^. η ελπίς της Αναστάσεως^. ο φόβος της κολάσεως^. οι υποσχέσεις για την δόξα^. αποκαλύψεις μυστηρίων. Όλα είναι αποθησαυρισμένα στο βιβλίο των Ψαλμών σαν σε κάποιο μεγάλο θησαυροφυλάκιο, το οποίο, παρόλο που υπάρχουν πολλά μουσικά όργανα, ο προφήτης ο προσάρμοσε προς το μουσικό όργανο που ονομάζεται ψαλτήριο. Με αυτόν τον τρόπο, νομίζω, θέλει να δείξει την άνωθεν χάρη που ηχεί εντός αυτού παρά του Πνεύματος του Αγίου, διότι μόνον αυτό από τα μουσικά όργανα έχει την αιτία του ήχου στο πάνω μέρος.

 

Και στην μεν κιθάρα και την λύρα ο χαλκός δίδει τον ήχο στα πλήκτρα από κάτω, στο ψαλτήριο όμως η αιτία των αρμονικών ρυθμών ευρίσκεται στο πάνω μέρος^. για να φροντίζουμε και εμείς να ζητούμε τα άνω και να μην πέφτουμε στα πάθη της σαρκός εξαιτίας της ηδονής του άσματος. Νομίζω ότι ο προφητικός λόγος με την κατασκευή του οργάνου μας αποδεικνύει ατράνταχτα και σοφά το εξής^. ότι όσοι έχουν τις ψυχές τους τακτοποιημένες με καλαισθησία και αρμονία εύκολα μπορούν να πορευθούν προς τα άνω.

 

ΠΗΓΗ : ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΚΑΙΣΑΡΕΙΑΣ ΤΟΥ ΜΕΓΑΛΟΥ ΑΠΑΝΤΑ ΤΑ ΕΡΓΑ, ΟΜΙΛΙΑΙ ΕΙΣ ΤΟΥΣ ΨΑΛΜΟΥΣ (5), ΕΛΛΗΝΕΣ ΠΑΤΕΡΕΣ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ, ΠΑΤΕΡΙΚΑΙ ΕΚΔΟΣΕΙΣ "ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Ο ΠΑΛΑΜΑΣ", ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 1974, σσ. 9, 13-19.