Οι Ακολουθίες του νυχθημέρου

Ακολουθίες του νυχθημέρου λέγονται οι ακολουθίες που τελούνται σε ορισμένες ώρες της ημέρας και της νύχτας και είναι με τη σειρά οι εξής : ο Εσπερινός, το Απόδειπνο, το Μεσονυκτικό, ο Όρθρος, οι Ώρες Α΄,Γ΄,ΣΤ΄και Θ΄με τα Μεσώρια τους, η ακολουθία των Τυπικών και η ακολουθία της Τραπέζης.

Η συνήθεια της προσευχής τρεις φορές την ημέρα υπήρχε στους Ιουδαίους και από αυτούς την κληρονόμησε η Εκκλησία, που είδε σ' αυτή τον τύπο της Αγίας Τριάδος. Η Διδαχή των Δώδεκα Αποστόλων ορίζει να προσεύχονται οι Χριστιανοί τρεις φορές την ημέρα λέγοντας την Κυριακή προσευχή. Από τον γ΄ αιώνα οι ώρες της προσευχής άρχισαν να πολλαπλασιάζονται, ώσπου έφθασαν στον ιερό αριθμό των επτά. Σ΄ αυτόν υπολογίζονται ο Εσπερινός, το Απόδειπνο, το Μεσονυκτικό, ο Όρθρος μαζί με την Α΄ Ώρα, η Γ΄ Ώρα, η ΣΤ΄ Ώρα και η Θ΄ Ώρα. Όλες αυτές οι ακολουθίες τελούνται καθημερινά στις Μονές, ενώ στους ενοριακούς ναούς τελούνται συνήθως ο Εσπερινός και ο Όρθρος και μόνο τη Μ. Τεσσαρακοστή οι Ώρες και το Απόδειπνο. Πολλοί ιερείς όμως τελούν τακτικά και την Θ΄ Ώρα πριν από τον Εσπερινό, καθώς και το Μεσονυκτικό της Κυριακής.

Κατά τους Ιουδαίους αρχή του ημερονυκτίου θεωρείται η δύσις του ηλίου, προηγείται δηλ. η νύχτα και έπεται η ημέρα. Η αντίληψη αυτή επικράτησε και στην Εκκλησία, και γι' αυτό πρώτη ακολουθία του ημερονυκτίου είναι ο Εσπερινός, στον οποίον ψάλλονται πάντα ύμνοι της επομένης ημέρας. Στο Ωρολόγιον (λειτουργικό βιβλίο) όμως οι ακολουθίες αρχίζουν από το Μεσονυκτικό, γιατί αυτό είναι η πρώτη ακολουθία μετά την έγερση από τον ύπνο.

Οι ακολουθίες του νυχθημέρου μπορεί να τελεσθούν και χωρίς ιερέα από διάκονο ή μοναχό ή και λαϊκό. τότε η έναρξη γίνεται με το "Δι' ευχών των αγίων πατέρων ημών..." και τα άλλα μέρη του ιερέως παραλείπονται.

ΠΗΓΗ : ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΗ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΠΡΩΤΟΠΡ., ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΗ - ΤΕΛΕΤΟΥΡΓΙΚΗ, ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 1998, σσ 87-88.