Η ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΣΤΗΝ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑ – ΣΕΒ. ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗ ΓΟΡΤΥΝΟΣ κ.κ. ΙΕΡΕΜΙΑ

1. Χθές -προχθές ἑορτάσαμε τήν μεγάλη θρησκευτική καί ἐθνική μας ἑορτή τῆς 25^ης Μαρτίου. Σάν ὀρθόδοξοι Ἕλληνες χριστιανοί καυχώμαστε μέ καύχηση ἱερή γιά τήν διπλῆ αὐτή ἑορτή, γιατί, ὅπως μέ τόν Εὐαγγελισμό τῆς Παναγίας μας καί τήν Σάρκωση τοῦ Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ σ᾽ Αὐτήν ἦρθε ἡ ἀπελευθέρωσή μας ἀπό τόν ζυγό τῆς ἁμαρτίας, ἔτσι καί μέ τήν ἡρωική Ἐπανάσταση τῶν ἐνδόξων ἀγωνιστῶν τοῦ ᾽21, ἦρθε ἡ ἐλευθερία μας ἀπό τόν τουρκικό ζυγό. Σέ προηγούμενο ἐγκύκλιο κήρυγμά μου ἀναφέρθηκα στήν παραποίηση τῆς ἱστορίας τῆς Ἐπαναστάσεως τοῦ ᾽21, πού κάνουν μερικοί τά τελευταῖα χρόνια, γιατί θέλουν νά ἀποκόψουν τόν σύνδεσμο μεταξύ τῆς Ἐκκλησίας καί τοῦ Ἔθνους μας. Τούς πειράζει αὐτούς τούς κυρίους τό νά λέμε ὅτι ἡ Ἐκκλησία ἦταν πρωτοπόρος στούς ἀγῶνες τῆς ἐλευθερίας μας καί ὅτι ἡ Ἐκκλησία εἶχε ἀναλάβει τήν παιδεία τοῦ δούλου Ἔθνους μας. Γιά ἄλλη μιά φορά τούς λέμε ὅτι εἶναι ἀνιστόρητοι, γιατί οἱ ἱστορικές μαρτυρίες τῶν εἰδικῶν, καί μάλιστα τῶν ἱστορικῶν ἐκείνων πού εἶναι κοντά στά ἱστορούμενα γεγονότα, βεβαιώνουν τό ἀκριβῶς ἀντίθετο. Βεβαιώνουν δηλαδή ὅτι, μετά τό θλιβερό γεγονός τῆς 29ης Μαΐου τοῦ 1453, οἱ ὑπόδουλοι Ἕλληνες κατέφυγαν στήν Ἐκκλησία καί συσπειρώθηκαν, σάν σέ Μάνα, γύρω ἀπ᾽αὐτήν, γιά νά ζήσουν.

2.Ἀκριβῶς σ᾽ αὐτό θά ἀναφέρονται τά λίγα λόγια, πού θέλω νά σᾶς πῶ στό σημερινό μου κήρυγμα, ἀδελφοί χριστιανοί. Θέλω, δηλαδή, νά σᾶς πῶ ὅτι κατά τήν περίοδο τῆς Τουρκοκρατίας ἡ Ἐκκλησία εἶχε ἀναλάβει ὄχι μόνο τήν θρησκευτική ζωή τῶν παιδιῶν της, ἀλλά καί ὅλη τους τήν πνευματική πορεία καί καθημερινή τους ζωή.

(α) Ναί! Ὁ Πατριάρχης ἦταν καί ὁ Ἐθνάρχης καί αὐτός εἶχε τήν δικαιοδοσία σέ ὅλες τίς ὑποθέσεις πού ἀφοροῦσαν τούς ὑπόδουλους Ρωμιούς. Ὁ Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως δέν ἦταν μόνο ὁ πνευματικός πατέρας ὅλων τῶν Ὀρθοδόξων, ἀλλά ἦταν καί ἡ κεφαλή τοῦ Ἔθνους. Ἀκόμη καί ὁ ἑκάστοτε σουλτάνος ἀναγνώριζε τήν ἡγετική αὐτή θέση τῆς Ἐκκλησίας στόν λαό της, δέν μποροῦσε ὅμως ἡ Ἐκκλησία νά δρᾶ καί νά κινεῖται ἐλεύθερα, γιατί ἡ θέση της ἦταν ὑποτελής στόν Τοῦρκο.

(β) Παρά τή δυσκολία της ὅμως, ἡ Ἐκκλησία στήν Τουρκοκρατία πέτυχε νά ἔχει στά χέρια της τά παιδιά της, νά τά γλυκαίνει στά βάσανα τῆς σκλαβιᾶς, νά τούς στερεώνει τήν πίστη στόν Χριστό καί νά τά προφυλάσσει ἀπό τόν ἐξισλαμισμό, τό νά προδώσουν δηλαδή τήν πίστη τους καί νά γίνουν Μωαμεθανοί. Γιά ὅσους θέλουν νά μάθουν τήν ἀλήθεια γιά τήν ζωή τῶν Ἑλλήνων στήν Τουρκοκρατία μέ καθοδηγό τους τήν Ἐκκλησία, τούς συνιστῶ ἐγκάρδια νά διαβάσουν τό ἔργο τοῦ λαμπροῦ Καθηγητοῦ τοῦ Πανεπιστημίου καί ἀγωνιστοῦ θεολόγου π. Γεωργίου Μεταλληνοῦ μέ τόν τίτλο «Οἱ Ἕλληνες στήν Ὀθωμανική αὐτοκρατορία». Στό βιβλίο αὐτό βλέπουμε τήν προσφορά τῆς Ἐκκλησίας στούς ὑπόδουλους Ρωμιούς μέ τήν καλή λειτουργία τῶν Ἐνοριῶν καί τῶν Ἱερῶν Μονῶν καί ὅλου τοῦ Ἐκκλησιαστικοῦ σώματος. Ἔτσι, ἀγαπητοί μου, μέ τήν βοήθεια τῆς Ἐκκλησίας, ἐπιβίωσε τό Ἔθνος μας στήν σκλαβιά καί πέτυχε νά διατηρήσει τήν θρησκευτική καί ἐθνική του ὑπόσταση, χωρίς να μιχθεῖ μέ τόν δυνάστη του, ἀλλά οὔτε καί νά ἀλλοιώσει τήν παράδοσή του.

(γ) Σημαντική βοήθεια πρός τόν ὑπόδουλο στούς Τούρκους ἑλληνικό λαό, γιά νά διατηρήσει αὐτός τό σωστό ὀρθόδοξο φρόνημα καί ἦθος του, πρόσφερε ἡ Ἐκκλησία μέ τήν ὅλη της θεολογία καί τήν ὅλη της ἡσυχαστική παράδοση. Αὐτό τό πέτυχε τελώντας τήν Θεία Λειτουργία καί μέ τίς περιοδεῖες τῶν ἁγίων Ἱερομονάχων, οἱ ὁποῖοι, μέ τήν εὐχή τοῦ Πατριάρχου καί μέ ὁρμητήριο τά Μοναστήρια τους, περιόδευαν ὅλη τήν ὑπόδουλη πατρίδα μας καί κατηχοῦσαν τόν λαό καί τοῦ θέρμαιναν τήν ἐλπίδα γιά τήν γλυκειά λευτεριά. Ὀκτώ τέτοιοι Ἱερομόναχοι - Ἱεροκήρυκες πῆραν τήν εὐχή τοῦ Πατριάρχου, γιά νά κηρύττουν στή σκλαβωμένη πατρίδα μας, καί ἀπό τούς ὀκτώ αὐτούς οὔτε ἕνας δέν ἐπέστρεψε στην βάση του, ἀλλά ὅλοι μαρτύρησαν! Ἁγιώτερο θύμα τῶν Ἱερομονάχων αὐτῶν ἦταν ὁ ἅγιος Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλός, γιά τόν ὁποῖον, δέν εἶναι ὑπερβολή τό νά ποῦμε ὅτι, ἄν δέν ὑπῆρχε αὐτός, θά φορούσαμε ἀκόμη φέσι στά κεφάλια μας! Ὁ ἅγιος Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλός, ἀγαπητοί μου, γιά τόν ὁποῖο μερικές σχολικές παλιοφυλλάδες δέν γράφουν τίποτε, ἄκουγε μέ πόνο, στό Ἅγιον Ὄρος πού βρισκόταν, ὅτι πολλά χωριά ἔκαναν τήν τελευταία τους ἀναμνηστική Λειτουργία καί μετά ἐξισλαμίζονταν μέ τόν παπᾶ τους μαζί. Αὐτός ὁ πόνος γιά τό κακό αὐτό πού συνέβαινε στήν πατρίδα μας, ἔκανε τόν ἅγιο Κοσμᾶ τόν Αἰτωλό νά κατέβει στον κόσμο καί νά πέσει στήν περιπέτεια τοῦ κήρυκος τοῦ Εὐαγγελίου καί νά ὁδηγηθεῖ τελικά στήν ἀγχόνη τοῦ μάρτυρος.

3. Ἡ μεγάλη καί τρανή ὅμως προσφορά τῆς Ἐκκλησίας στό Γένος μας κατά τήν Τουρκοκρατία ἦταν τό ὅτι, μετά τήν ὑποδούλωσή του στούς Ὀθωμανούς, ἀνέλαβε τήν παιδεία του μέ τά σχολεῖα πού αὐτή δημιούργησε. Ὁ πρῶτος Πατριάρχης τοῦ ὑπόδουλου Γένους μας, ὁ Γεννάδιος Σχολάριος, τό 1454 ἵδρυσε στήν Κωνσταντινούπολη τήν Πατριαρχική Σχολή, πού ὀνομαζόταν Μεγάλη τοῦ Γένους Σχολή. Καί ἀργότερα ὁ ἄλλος Πατριάρχης, ὁ Ἰερεμίας ὁ Τρανός, προέτρεψε μέ ἐγκύκλιό του ὅλους τούς Μητροπολίτες νά ἱδρύσουν στήν ἐπαρχία τους Σχολεῖα. Ἔτσι καί στήν δική μας Μητροπολιτική ἐπαρχία ἱδρύθηκε ἡ Σχολή Δημητσάνης. Ἔχω νά πῶ ὅμως, χριστιανοί μου, ὅτι τά Σχολεῖα αὐτά ἦταν ἐλεγχόμενα ἀπό τούς Τούρκους, ἀλλά καί μερικοί διδάσκαλοί τους εἶχαν ἐπηρεαστεῖ ἀπό νέες ἰδέες πού ἔρχονταν ἀπό τήν Δύση, ἀπό τόν Πάπα, καί ἔτσι ἀπό τούς δασκάλους αὐτούς, πού μάλιστα ἦταν καί ἱερεῖς, γινόταν ζημιά στά ὑπόδουλα Ἑλληνόπουλα. Αὐτό ἀκριβῶς ἀνάγκασε τήν Ἐκκλησία νά δημιουργήσει τά «Κρυφά Σχολειά». Τά Σχολεῖα αὐτά ἦταν καί λέγονταν «Κρυφά» καί μέ τήν ἔννοια ὅτι οἱ μαθητές τους δέν ἔπρεπε νά φανερώσουν ὅ,τι τούς ἔλεγε ὁ δάσκαλός τους. Γιατί ὁ δάσκαλος μιλοῦσε στούς μαθητές τῶν «Κρυφῶν Σχολειῶν» φανερά ἐναντίον τοῦ κατακτητῆ καί ἐναντίον τῶν νέων ἰδεῶν τῆς Δύσεως και ἀλλοίμονό του, ἐάν φανερωνόταν. Δηλαδή, ὅπως λέει ἕνας Γάλλος συγγραφεύς, ὁ Πηώ, «Οἱ μαθητές κρατοῦσαν στά χέρια τους τήν ζωή τοῦ δασκάλου τους»! Ἀλλά, θά συνεχίσουμε γιά τό θέμα αὐτό στό ἑπόμενο κήρυγμά μας.

4. Στό προηγούμενο κήρυγμά μου σᾶς εἶπα ὅτι ἡ Ἐκκλησία στάθηκε ὡς μάνα στοργική στό ἔθνος μας, ὅταν αὐτό ὑποδουλώθηκε στήν Τουρκιά. Μαζί μέ τά ἄλλα ἡ Ἐκκλησία ἀνέλαβε καί τήν παιδεία τῆς ὑπόδουλης πατρίδος μας καί μέ ἀπόφαση τοῦ Πατριαρχείου δημιουργήθηκαν σχολειά. Ὁ ἅγιος Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλός, γιά τόν ὁποῖο σᾶς μιλοῦσα στό προηγούμενο κήρυγμά μου, στά χωριά πού περιόδευε ἔλεγε στους προεστούς νά φροντίζουν νά ἔχει ὁ τόπος τους σχολεῖο, γιατί, «τό σχολεῖο – ἔλεγε – ἀνοίγει Ἐκκλησιά»! Σᾶς εἶπα ὅμως, ἀδελφοί μου, στό προηγούμενο κήρυγμά μου ὅτι καί στά σχολειά αὐτά ἄρχισε νά γίνεται ζημιά, γιατί δίδασκαν δάσκαλοι καί μάλιστα κληρικοί, οἱ ὁποῖοι εἶχαν ἐπηρεαστεῖ ἀπό τίς παπικές ἰδέες τῆς Δύσης. Ἔπειτα τά σχολεῖα αὐτά ἦταν ἐλεγχόμενα ἀπό τόν Σουλτάνο καί δέν μποροῦσαν λοιπόν νά ποῦν οἱ δάσκαλοι ἐλεύθερα στά Ἑλληνόπουλα γιά τήν δουλεία τους στόν Τοῦρκο καί για τήν ποθητή ἀπελευθέρωσή τους ἀπ᾽ αὐτόν. Αὐτό ἀκριβῶς, εἴπαμε, ἀνάγκασε την Ἐκκλησία νά δημιουργήσει τά λεγόμενα Κρυφά της Σχολειά. Καί ἔγιναν πολλά τέτοια Κρυφά Σχολειά στήν ὑπόδουλη πατρίδα μας. Στά σχολειά αὐτά, ἀγαπητοί μου, εἶναι νά θαυμάσουμε, πολύ νά θαυμάσουμε, καί τούς δασκάλους καί τούς μαθητές. Γιατί στά σχολειά αὐτά, σάν «κρυφά» πού ἦταν, οἱ δάσκαλοι μιλοῦσαν καθαρά πιά στούς λίγους μαθητές τους γιά τήν ὀρθόδοξη πίστη, πού δέν πρέπει ποτέ νά τήν ἀπαρνηθοῦν καί νά ἐξισλαμιστοῦν ὅσα βασανιστήρια καί ἄν τούς κάνουν οἱ Τοῦρκοι. Ἀκόμη, στά σχολειά αὐτά διδασκόταν ἡ ἱστορία τῆς πατρίδας. Ὅτι δηλαδή αὐτοί εἶναι οἱ ἀπόγονοι τῶν ἀρχαίων ἐνδόξων Ἑλλήνων, τοῦ Λεωνίδα καί τοῦ Μ. Ἀλεξάνδρου· καί ὅτι ὁ τόπος πού βρίσκονται καί κατοικοῦν εἶναι ἑλληνικός, εἶναι δικός τους, καί ὄχι τῶν Τούρκων καί πρέπει γι᾽ αὐτό πάλι νά τόν ξανακάνουν δικό τους. Καλλιεργοῦσε δηλαδή ὁ δάσκαλος τῶν Κρυφῶν Σχολειῶν – συνήθως καλόγερος – , καλλιεργοῦσε στα Ἑλληνόπουλα, ἀπό τήν μικρή τους αὐτή ἡλικία, τήν ἐλπίδα γιά τό ποθούμενο, για τήν λευτεριά τῆς πατρίδας. Καί τούς ἄναβε τόν πόθο νά ἀγωνιστοῦν, ὅταν μεγαλώσουν, γιά νά κάνουν πραγματικότητα τήν λευτεριά αὐτή. Αὐτά βέβαια πού μάθαιναν τά σκλαβωμένα Ἑλληνόπουλα στά Κρυφά Σχολειά δέν ἔπρεπε νά τά ποῦν σέ ἄλλους, γιατί κινδύνευε ἡ ζωή τοῦ δασκάλου τους. Πραγματικά, ἀδελφοί μου χριστιανοί, ἐδῶ μέ τά Κρυφά Σχολειά εἶναι νά θαυμάσει κανείς ὄχι μόνο τούς δασκάλους, ἀλλά να θαυμάσει κανείς περισσότερο τούς μαθητές. Πόση θυσία ἔκαναν αὐτά τά παιδιά για νά πηγαίνουν τήν νύχτα στό Κρυφό Σχολειό, διανύοντας μάλιστα μακρυνή ἀπόσταση, καί πόση ἐχεμύθεια εἶχαν, ὥστε νά μή λέγουν πουθενά, πουθενά, πέρα ἀπό τήν οἰκογένειά τους, τό τί τούς εἶπε ὁ δάσκαλός τους! Ἀπό τά Κρυφά αὐτά Σχολειά βγῆκαν οἱ μετέπειτα μάρτυρες καί οἱ ἀγωνιστές γιά τήν ἀπελευθέρωση τοῦ ἔθνους μας. Οἱ δικοί μας Γρηγόριος Ε/ καί Παλαιῶν Πατρῶν Γερμανός δέν ἦταν μαθητές μόνο τῶν κοινῶν φανερῶν σχολείων, ἀλλά καί τῶν Κρυφῶν αὐτῶν Σχολείων· καί ἀπό μικρά παιδιά λοιπόν γαλουχήθηκαν καί πυρώθηκε ἡ καρδιά τους ἀπό τήν ἀγάπη στόν Χριστό καί στήν δούλη Πατρίδα. Πόσο θἄθελα νἄμουν μαθητής ἑνός Κρυφοῦ Σχολειοῦ!

5. Τήν στιγμή ὅμως αὐτή, ἀγαπητοί μου, πού σᾶς γράφω αὐτά σκέφτομαι πάλι τούς ἀνιστόρητους αὐτούς πολέμιους τῆς γνήσιας ἱστορίας τοῦ ἔθνους μας, πού ἀσελγοῦν σ᾽ αὐτήν παραποιώντας την. Γιατί μᾶς λέγουν ὅτι δέν ὑπῆρξε Κρυφό Σχολειό με τό ἐπιχείρημα μάλιστα ὅτι δέν ὑπάρχουν μαρτυρίες. Κύριοι, σκέπτεστε ἀνοήτως! Πῶς θέλετε νά ὑπάρχουν μαρτυρίες γιά Κρυφό Σχολειό, ἀφοῦ, ὅπως λέγουν οἱ εἰδικοί ἐπιστήμονες, τά μαθήματα τοῦ Κρυφοῦ Σχολειοῦ, ἀλλά καί οἱ τόποι συνάξεώς τους ἦταν ἄκρως ἀπόρρητα; Ὅταν ὅμως ἄρχισε νά χαράζει ἡ λευτεριά οἱ ἴδιοι οἱ μαθητές τῶν Κρυφῶν Σχολειῶν μιλοῦσαν γιά τά σχολεῖα τους αὐτά καί τά ὡραῖα ἀκούσματα, τά ὁποῖα τούς ἄναψαν καί τούς πύρωσαν γιά τόν ἀγώνα τῆς λευτεριᾶς.

6. Ἀπό τά παραπάνω πού σᾶς εἶπα, ἀδελφοί μου χριστιανοί, πρέπει νά θαυμάσουμε τό ὅτι ἡ Ἐκκλησία μας καί σ᾽ αὐτήν ἀκόμη τήν σκλαβιά, ὅταν εἶδε ὅτι εἰσχωροῦν στά σχολεῖα της νέες παραπλανητικές ἰδέες τῆς Δύσης καί δέν διδάσκεται σ᾽ αὐτά ἡ γνήσια ἑλληνορθόδοξη παράδοση ἔκανε τά Κρυφά της Σχολειά, γιά νά ἐκπαιδεύει σ᾽ αὐτά τούς ἀγωνιστές καί ἀπελευθερωτές τῆς ὑπόδουλης πατρίδας. Ἀλλά τώρα, σε ἐλεύθερη πιά πατρίδα, πῶς ἀνεχόμαστε ἐμεῖς οἱ Ἕλληνες χριστιανοί νά χάνεται ἀπό τήν παιδεία μας ἡ παράδοσή μας αὐτή; Καί πῶς δέν ἀγωνιζόμαστε κόντρα πρός τά νέα ρεύματα καί τίς ξένες πρός τήν παράδοσή μας φράγκικες ἰδέες πού ἔρχονται στον τόπο μας αὐτό, τόν ποτισμένο μέ τά αἵματα καί σπαρμένο μέ τά κόκκαλα τῶν ἀγωνιστῶν τῆς πίστεως καί τῆς πατρίδος μας; Ἄς μᾶς φωτίσει ὁ Θεός γιά τό κακό πού γίνεται στόν τόπο μας καί ἄς ἀγωνιζόμαστε δυναμικά γιά νά τό ἀποτρέψουμε.

ΠΗΓΗ : ΣΕΒ. ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΟΥ ΓΟΡΤΥΝΟΣ κ.κ. ΙΕΡΕΜΙΑ, “ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΣΤΗΝ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑ”, ΑΠΛΗ ΚΑΤΗΧΗΣΗ, τευχ. ΜΑΡΤ. ΑΠΡΙΛ. 2011, σσ. 99-102.