Η ΦΩΝΗ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ ΣΤΗ ΔΥΣΗ – ΤΟΥ HENRI TINCQ

Ἱστορικὸς καὶ θεολόγος ὁ Ὀλιβιὲ Κλεμάν, θεωρεῖται, μέσα στὸ ρεῦμα τῶν μεγάλων μυστικῶν, ὡς ὁ πνευματικὸς ὁδηγὸς τῆς Ὀρθοδοξίας στὴ Δύση. Πνευματικὸ ἀνάθρεμμα τοῦ Νικολάου Μπερντιάγεφ καὶ τοῦ Βλαδίμηρου Λόσκυ, ἀπολάμβανε  σεβασμοῦ καὶ ξεχωριστῆς τιμῆς τόσο στὴ Γαλλία ὅσο καὶ στὴν Κωνσταντινούπολη, στὴ Δαμασκὸ καὶ στὸ Λίβανο.

                          

Ἡ ἱστορία του εἶναι, κυρίως, ἱστορία μιᾶς μεταστροφῆς. Ὁ Olivier Clément γεννήθηκε στὶς 17 Νοεμβρίου 1921, στὴν πόλη Aniane τοῦ γαλλικοῦ νότου, σὲ μιὰ περιοχὴ λαβωμένη ἀπὸ θρησκευτικὲς ἀντιπαραθέσεις. Οἱ πρόγονοί του ἦταν καὶ προτεστάντες καὶ καθολικοί, ὅμως αὐτὸς μεγαλώνει σὲ ἕνα χῶρο ἀποχριστιανοποιημένο, ἀγνωστικιστικό, ἀντικληρικαλιστικό. Δὲν βαπτίζεται οὔτε δέχεται κάποια θρησκευτικὴ διδαχή. Γιὰ τὸ περιβάλλον του, βαθιὰ ἐπηρεασμένο ἀπὸ τὸν «παγανισμὸ καὶ τὸν στρατευμένο σοσιαλιστικὸ ἀθεϊσμό», ὁ θάνατος δὲν εἶναι παρὰ ἀνυπαρξία, ὁ Θεὸς ἀνθρώπινη ἐφεύρεση καὶ ὁ Ἰησοῦς ἕνας μύθος. Παρὰ τὴ μεταστροφή του, ὁ Ὀλιβιὲ Κλεμὰν δὲν ἀπαξίωσε ποτὲ τοὺς ἀνθρώπους ἀπὸ τοὺς ὁποίους καταγόταν. Ἔφηβος, καταβροχθίζει τὴ Βίβλο ὅσο καὶ τοὺς ποιητές, μεταξὺ ἄλλων τὸν Ρίλκε. Πολὺ νωρὶς βιώνει αὐτὸ ποὺ στὴν πνευματικὴ ζωὴ ὀνομάζεται «γνόφος», τὴν ἀγωνία τοῦ ἀνθρώπου μπροστὰ στὸ μυστήριο τοῦ Θεοῦ καὶ τῆς ὕπαρξης. Στὸ πανεπιστήμιο τοῦ Μονπελιέ, «βουτάει» στὴ μελέτη τῆς ἱστορίας τῶν μεγάλων θρησκειῶν καὶ πολιτισμῶν. Καθηγητές του ἦταν διάσημοι δάσκαλοι − Henri-Irenee, Marc Bloch, Alphonse Duproni − οἱ ὁποῖοι ἐξακολουθοῦσαν νὰ διδάσκουν, ἂν καὶ εἶχαν ἀποσυρθεῖ λόγῳ τοῦ Β΄παγκοσμίου πολέμου, στὸν γαλλικὸ νότο. Χάρη σ’ αὐτούς, ἀνακαλύπτει τοὺς Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας καὶ τὴν ἀνθρωπολογία τῶν θρησκειῶν.

Μεσοῦντος τοῦ πολέμου, ἔγινε ὑφηγητὴς στὴν ἱστορία καὶ πέρασε στὴν γαλλικὴ ἀντίσταση, χωρὶς νὰ πάψει νὰ διαβάζει Kierkegaard, Newman, Heidegger ἢ Chestov. Ἡ συνάντηση μὲ τοὺς θεολόγους καὶ τοὺς ὀρθοδόξους χριστιανοὺς τῆς ρωσικῆς διασπορᾶς (Βλαδίμηρο Λόσκυ, Παῦλο Εὐδοκίμωφ) ἦταν γιὰ τὸν Ὀλιβιὲ Κλεμὰν συνάντηση ζωῆς. Καὶ τότε εἰσέρχεται σὲ ἕναν ἄλλο γοητευτικὸ κόσμο, τὸν κόσμο τῆς μυστικῆς ὀρθόδοξης θεολογίας. Στὸ ἔργο τοῦ Λόσκυ Ἡ μυστικὴ θεολογία τῆς Ἀνατολικῆς Ἐκκλησίας, ὁ Ὀλιβιὲ Κλεμὰν ἀνακαλύπτει τὸ μυστήριο τῆς Ἁγίας Τριάδος, κάτι ποὺ πάντα ἔψαχνε, τὴν μοναδικότητα τοῦ ἀνθρωπίνου προσώπου καὶ τὴν δαψίλεια τῆς θείας χάριτος καὶ ἀποκάλυψης.

Καρπὸς τῆς μελέτης τοῦ Ντοστογιέφσκι καὶ τοῦ Μπερντιάγεφ, τῆς προσευχῆς του μπροστὰ σ’ ἕνα τρίπτυχο Δέησης, ποὺ εἶχε βρεῖ σὲ ἕνα παλαιοπωλεῖο στὸ Παρίσι, ἦταν ἡ μεταστροφή του στὴν Ὀρθοδοξία. Στὸ γεγονὸς αὐτὸ ἔδωσε τὴν παρακάτω ἐξήγηση: «Κάποια στιγμὴ ὁ Θεὸς ἦρθε νὰ μὲ ἀναζητήσει, καὶ τὸν ἀκολούθησα. Ἔβαλα στὴν ἄκρη ὅ,τι ἤξερα γιὰ τὶς θρησκεῖες. Τὸν ἐμπιστεύτηκα». Βαπτίστηκε  ὅταν ἦταν 30 ἐτῶν. Ἡ σχέση του μὲ τὸν Βλαδίμηρο Λόσκυ, μαθητὴ τοῦ φιλοσόφου Έtienne Gilson, ἦταν σχέση δασκάλου καὶ μαθητῆ.

Καθηγητὴς στὸ Λύκειο Louis-le-Grand, στὸ Παρίσι, ὁ Ὀλιβιὲ Κλεμὰν δίδαξε, ἐπίσης, γιὰ περίπου σαράντα χρόνια στὸ Ἰνστιτοῦτο τοῦ Ἁγίου Σεργίου. Ἔγραψε κοντὰ τριάντα ἐργασίες μὲ περιεχόμενο ποιητικό, πνευματικό, ἱστορικό, σὲ μιὰ γλώσσα συχνὰ λυρική.

Ὁ Ὀλιβιὲ Κλεμὰν σταδιακὰ ἐπιβλήθηκε ὡς φωνὴ τῆς Ὀρθοδοξίας, μιὰ φωνὴ ποὺ εἶχε ἀπήχηση καὶ πολὺ πέραν τῆς Γαλλίας. Ὁ Jean-Francois Calosimo, καθηγητὴς ἐπίσης στὸν Ἅγιο Σέργιο, θὰ τὸν περιγράψει ὡς ἑξῆς: «Εἶναι ὁ ἄνθρωπος ποὺ πέτυχε νὰ “περάσει” στὴν Γαλλία τὴν ὀρθόδοξη Ἀνατολὴ καὶ στὶς Ἐκκλησίες τῆς Ἀνατολῆς τὸ μήνυμα τῆς Δύσης».

ΠΗΓΗ : Τμῆμα ἄρθρου στὴ γαλλικὴ ἐφημερίδα Monde (20/1/2009) ἀναδημοσιευμένο στὴ Σύναξη, τευχ. 109, Μάρτιος 2009, σὲ μετάφραση Ζωῆς Πλιάκου-Νίκα.