ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΠΑΤΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΙΟΥ ΤΟΥ ΕΝ ΤΩ ΡΩΣΙΚΩ – ΜΑΚΑΡΙΣΤΟΥ ΓΕΡΟΝΤΟΣ ΓΑΒΡΙΗΛ ΔΙΟΝΥΣΙΑΤΟΥ

Ὅτε συνεπλήρωσα τὴν μοναχικήν μου «δοκιμὴν» κατὰ τὸ σωτήριον ἔτος 1911, ἡ ἱερὰ μετάνοιά μου ἀπέστειλε τὴν λέμβον της εἰς τὸ Μετόχιον Μονοξυλίτην, ἵνα μὲ παραλάβῃ καὶ τῇ μεθεπομένῃ Παρασκευῇ τῆς Ε΄ ἑβδομάδος τῶν Νηστειῶν, συμπιπτούσης κατὰ τὸ ἔτος ἐκεῖνο καὶ τῆς ἑορτῆς τοῦ θείου Εὐαγγελισμοῦ, λάβω τὸ ποθεινότατόν μοι ἀγγελικὸν σχῆμα.

Μετὰ πολλῆς τῆς συγκινήσεως ἀποχαιρετήσας τοὺς ἀδελφοὺς καὶ συνδοκίμους καὶ λαβὼν παρ’ αὐτῶν συγχώρησιν κατῆλθον αὐθημερὸν εἰς τὸν αἰγιαλὸν τοῦ Μετοχίου καὶ τοῦ καιροῦ εὐνοοῦντος ἐφθάσαμεν ἱστιοπλοοῦντες εἰς τὴν ἱερὰν Μονὴν τοῦ Ξενοφῶντος. Ἀντιστραφέντος ὅμως ἐκεῖσε τοῦ ἀνέμου μετὰ πολλοῦ τοῦ κόπου εἰσήλθομεν κωπηλατοῦντες, καὶ πρὸς ἑσπέραν, εἰς τὸν λιμενίσκον τῆς ἱερᾶς Μονῆς τοῦ Ρωσσικοῦ.

Ἀποφασισθείσης τῆς κατ’ ἀνάγκην διανυκτερεύσεώς μας ἐκεῖσε, ἔλαβον παρὰ τῶν λεμβούχων πατέρων τὴν εὐλογίαν, ἵνα εἰσέλθω εἰς τὴν Μονήν, τοῦτο μὲν ἵνα καὶ τὴν ἀκολουθίαν τοῦ Μεγάλου Κανόνος ἀκούσω, γνωρίσω δὲ ἐξ ὄψεως καὶ τὸν ἐπ’ ἀρετῇ καὶ ἄκρᾳ ταπεινώσει εὐφημούμενον Ἕλληνα Τυπικάρην πάτερ Γερόντιον.

Κατὰ καλὴν συγκυρίαν δι’ ἐμέ, ἡ ὀρθρινὴ ἀκολουθία τοῦ Μεγάλου Κανόνος ἀρχίζει ἀφ’ ἑσπέρας ἐν εἴδει ἀγρυπνίας, εἰς τὴν ἱερὰν ταύτην Μονήν, ἐνῷ εἰς τὰς ἄλλας Μονὰς γίνεται «βαθὺς ὄρθρος», καὶ οὕτω τῶν σημάντρων κρουσθέντων ἔσπευσα καὶ κατέλαβον τὸ πρῶτον τῶν «ἀρχαρικῶν» στασιδιῶν ἐν τῷ δεξιῷ κλίτει τοῦ ναοῦ, ἵνα ἐκεῖθεν ἀμέσως παρακολουθῶ τὴν τάξιν καὶ τὸν ποθητόν μοι πατέρα Γερόντιον, οὗ ἡ θέσις, ὡς εἶχον πληροφορηθῇ, ἦτο παρὰ τὸ στασίδιον τοῦ ἡγουμένου.

Ἤρχισεν ἐντὸς ὀλίγου ἡ ἱερὰ ἀκολουθία ἐν μέσῳ ἄκρας σιγῆς καὶ τῆς παροιμιώδους εὐταξίας καὶ ἀκινησίας τῶν Ρώσσων μοναχῶν, καὶ ὅτε μετὰ τὸν Ἑξάψαλμον καὶ τὰ Τριαδικὰ ἤρχισεν ὁ πολιὸς Γέρων τὸ «Βοηθὸς καὶ σκεπαστὴς ἐγένετό μοι εἰς σωτηρίαν» ηὐφράνθη ἡ καρδία μου καὶ κατενύγη τὰ ὀστᾶ μου ἐκ τῆς γλυκυτάτης ψαλμωδίας του καὶ τῆς πολλῆς του κατανύξεως, καὶ ἔβλεπον ὡς ἐν ὀράματι τὸν σεβαστὸν πρεσβύτην ἀπομάσσοντα τὰ δάκρυα ἐν τῷ ψάλλειν «Πόθεν ἄρξομαι θρηνεῖν τὰς τοῦ ἀθλίου μου βίου πράξεις», ὅτε δὲ ἔψαλλε τὸ ἀκροτελεύτιον Θεοτοκίον τῆς ὠδῆς, τοσοῦτον ἐξήφθη εἰς κατάνυξιν ἡ καρδία του, ὥστε ἐπάρας τὰς χεῖρας του πρὸς τὴν εἰκόνα τῆς Παντανάσσης καὶ προσβλέπων μετ’ ἄκρας εὐλαβείας πρὸς τὸ ἀγγελικόν της πρόσωπον, μετὰ πολλῶν τῶν δακρύων ἀλλὰ καὶ υἱικῆς οἰκειότητος ἔψαλλε· «Παναγία ἡ ἐλπὶς τῶν σὲ ἐκ πόθου παρακαλούντων, ἄρον τὸν κλοιὸν ἀπ’ ἐμοῦ τὸν βαρύν, τὸν τῆς ἁμαρτίας». Τὰς ἄλλας ὠδὰς ἔψαλλον ἄλλοι πατέρες ἐκ περιτροπῆς ἀνὰ μίαν, ὡς ἔθος ἐστιν ἐν ἁγίῳ Ὄρει.

Ὅτε δὲ μετὰ τὸ συναξάριον ἔμελλε νὰ γίνῃ ἡ ἀνάγνωσις εἰς τὸν καθιερωμένον βίον τῆς ὁσίας Μαρίας τῆς Αἰγυπτίας, παρετήρησα ἀναταραχὴν εἰς τὸ ἀκινητοῦν ἕως τότε πλῆθος τῶν μοναχῶν, καὶ μετακίνησιν τῶν γεροντοτέρων ἰδίᾳ περὶ τὸ δισκέλιον τῆς ἀναγνώσεως.

Τὸν βίον τοῦτον διὰ τὸ ἄκρως κατανυκτικὸν καὶ ἐπίκαιρον ἀναγινώσκει ἐν τοῖς Κοινοβίοις ὁ ἡγούμενος, μὴ γνωρίζοντος ὅμως τούτου τὴν ἑλληνικήν, καθὸ Ρώσσου, καὶ ἐπειδὴ αἱ πρῶται καὶ ἐπίσημοι ἀναγνώσεις ἐν τῇ ἱερᾷ ταύτῃ Μονῇ γίνονται κατὰ κανόνα εἰς τὴν ἑλληνικήν, ἔβαλε ταύτην ὡς πρῶτος τῇ τάξει, μεταξὺ τῶν Ἑλλήνων μοναχῶν, ὁ Γέρων Γερόντιος.

Ἤκουσα πολλοὺς καλοὺς καὶ ρητορικοὺς ἀναγνῶστας, ἀλλ’ ὁμολογῶ ὅτι καὶ μέχρι σήμερον δὲν εὗρον ἐφάμιλλον εἰς κατανυκτικὴν ἀπόδοσιν τοῦ κειμένου, πρὸς τὸ ὕφος καὶ τὴν ἀπαγγελίαν τοῦ μακαριστοῦ Γέροντος Γεροντίου. Καὶ ἦτο μοναδικὸν τὸ θέαμα καὶ ἀλησμόνητος ἡ σκηνὴ 50 καὶ πλέον γηραλέων μοναχῶν καὶ δὴ ξενογλώσσων Ρώσσων συνωστιζομένων περὶ τὸ δισκέλιον τῆς ἀναγνώσεως, ἄλλων γονυκλινῶν καὶ ἑτέρων, ὑπεργήρων τούτων, ὀκλαδὸν καθεζομένων καὶ ἀσκαρδαμυκτὶ τοῖς χείλεσι τοῦ γηραιοῦ Τυπικάρη προσβλεπόντων, μὴ ἐννοούντων, ὡς οἴομαι τὰ πολλά, ἀλλ’ ἐκ τοῦ κατανυκτικοῦ τόνου καὶ τῆς ἐν γένει ὑπερόχου ἀναγνώσεως αὐτοῦ συναρπαζομένων.

Καὶ ὅσον ἐπροχώρει ἡ ἀπαράμιλλος εἰς συγκίνησιν ἀνάγνωσις αὕτη, τοσοῦτον ἐθερμαίνετο ἡ φωνὴ τοῦ Γέροντος καὶ ἔκδηλος καθίστατο ἡ ἔνδοθεν πνευματική του συντριβή, κατ’ ὀλίγον διακόπτοντος ἵνα δι’ ὑποκώφου βηχὸς καθαρίσῃ δῆθεν τὴν φωνήν του. Ἀλλ’ ὅτε ἔφθασεν εἰς τὴν σπαρακτικὴν ἐκείνην στιχομυθίαν μεταξὺ ἀββᾶ Ζωσιμᾶ καὶ ὁσίας Μαρίας, τοῦ μὲν ἐρωτῶντος «εἰπέ μοι, ὁσία τοῦ Θεοῦ», τῆς δὲ ἀποκρινομένης «ἀββᾶ Ζωσιμᾶ μου», δὲν ἠδυνήθη ὁ γλυκὺς Γέρων νὰ συγκρατήσῃ ἑαυτὸν ἐκ τῆς συγκινήσεως καὶ ἐξέσπασεν ἡ καρδία καὶ ἡ φωνή του εἰς λυγμοὺς καὶ ἀκατάσχετα δάκρυα, μεταδοθείσης τῆς συγκινήσεως καὶ εἰς ὅλον τὸ εὐλαβὲς ἐκκλησίασμα. Ἔσπευσεν ἀμέσως πρὸς αὐτὸν ὁ σεβάσμιος Καθηγούμενος καὶ λαβὼν ἀπὸ τοῦ βραχίονος ἔφερεν αὐτὸν εἰς τὸ στασίδιόν του.

Ἐμοῦ δὲ ἡ τρυφερὰ καρδία, 22ετοῦς ὄντος, ἐκαίετο ἀπὸ γλυκερὰν χαρμολύπην καὶ κατάνυξιν καὶ ἐνόμιζον ὅτι βλέπω καὶ ἀκούω αὐτὸν τοῦτον τὸν ἀββᾶ Ζωσιμᾶν διαλεγόμενον πρὸς τὴν μακαριωτάτην ὁσίαν. Μὴ ὢν ὅμως ἀμέτοχος καὶ τῆς πονηρᾶς κριτικῆς, διελογιζόμην τὴν τόσην κατάνυξιν τοῦ Γέροντος ὡς ἀπότοκον τῶν κατανυκτικωτάτων τροπαρίων τοῦ Μεγάλου Κανόνος καὶ τοῦ βίου τῆς ὁσίας. Ἔμαθον ὅμως, ἐρωτήσας, ὅτι ὁ ὀσιώτατος Γέρων εἶχε ταύτην σύντροφον τοῦ μοναχικοῦ του βίου, καὶ ὡς ἐκ τοῦ διακονήματός του συμπαρεδρεύων νύκτα καὶ ἡμέραν ἐν τῷ ναῷ, κατὰ τὰς ὥρας τῆς σχολῆς ἐκάθητο ἐν τῷ νάρθηκι, τῇ μὲν ἀριστερᾷ τραβῶν τὸ κομβοσχοίνιόν του, τῇ δὲ δεξιᾷ ἀπομάσσων τὰ δάκρυα εἰς εἰδικὸν τεμάχιον πανίου, ὅπερ κατερχόμενος εἰς τὸν αἰγιαλὸν ἀπέπλυνεν ἐν τῇ θαλάσσῃ, θεωρῶν αὐτό, ὡς οἴομαι, βεβαπτισμένον ἐν τῷ λουτρῷ τῆς παλιγγενεσίας, οἷα τὰ δάκρυα κατὰ τὸν μέγαν Ἀρσένιον.

Περὶ τοῦ ὁσίου τούτου ἀνδρός, ἔμαθον παρὰ γηραιοῦ συμπολίτου τοῦ μοναχοῦ, ὅτι νέου ὄντος καὶ ἐπιμελουμένου τὰ κτήματά του ἔξωθεν τῆς πατρίδος του, Κυδωνιῶν τῆς Μικρᾶς Ἀσίας, βάρβαρός τις Τοῦρκος ἢ μᾶλλον Τάταρος ἐκ τῶν μετοικισθέντων τότε ἐκ Ρωσσίας μετὰ τὸν Κριμαϊκὸν πόλεμον ὡς προσφύγων (Ματζίρηδων) ἐπετέθη μὲ ἀνηθίκους σκοποὺς κατὰ χριστιανῆς παιδίσκης ἐκεῖ που συλλεγούσης ἄγρια χόρτα πρὸς βρῶσιν, τοῦ δὲ προστρέξαντος πρὸς σωτηρίαν τῆς ὁμαίμονος καὶ ὁμοθρήσκου, ἐν τῇ μεταξύ των πάλῃ ἐφονεύθη ὑπ’ αὐτοῦ ὁ ἀγαρηνὸς καὶ οὗτος ὁ ζηλωτής, Γεώργιος κατὰ κόσμον, ἀνεχώρησεν ἑκὼν ἄκων εἰς ἅγιον Ὄρος καὶ πρὸς πληρεστέραν ἀσφάλειαν εἰς τὴν Μονὴν τοῦ Ρωσσικοῦ καὶ ἐγένετο μοναχὸς μετονομασθεὶς εἰς Γερόντιον.

Ὡς δὲ ἀφηγοῦνται καὶ οἱ σήμερον ἐπιζῶντες ἐκ τῶν συμμοναστῶν καὶ γνωρίμων του ἐπὶ 50ετίαν ὅλην ἔζησεν ἐν αὐτῇ εἰρηναίως, ἡσύχως καὶ ἀρνίου ἀκακότερος, μηδόλως ἀναμιχθεὶς εἰς τὰς μεταξὺ Ἑλλήνων καὶ Ρώσσων ἔριδας, καὶ ὅτε ἐπεκράτησαν οἱ τελευταῖοι καὶ οἱ Ἕλληνες μοναχοὶ ἀπήρχοντο ἵνα ἀλλαχοῦ ἐν τῷ Ὄρει ζήσουν, λαμβάνοντες πρὸς τοῦτο σεβαστὸν χρηματικὸν ποσὸν παρὰ τῶν Ρώσσων, ὁ μακάριος οὐδόλως προσέσχε τῷ δελεάσματι, ἀλλὰ παρέμεινεν εἰς τὴν μετάνοιάν του πιστὸς λειτουργὸς καὶ ζηλωτὴς ἄκρος τῆς μητρώας γλώσσης καὶ ἐκκλησιαστικῆς τάξεως· ζήσας δὲ ἐν ὅλῳ ἔτη 87 ἐκοιμήθη ἐν Κυρίῳ τῷ 1918 καταλιπὼν μνήμην ἄληστον ὁσίου μοναχοῦ καὶ ἀκραιφνοῦς Ἕλληνος.

Καὶ μὴ διαπορούμεθα, ἀδελφοί, διὰ τὸ ἔργον τοῦ φόνου πρὸς τὸν ἀλλόφυλον. Ἔχομεν τὰ προηγούμενα τοῦ προφήτου Μωυσέως, τοῦ ὁσίου Μωυσέως τοῦ Αἰθίοπος καὶ τοῦ μεγάλου πατρὸς Μακαρίου. «Οὐδεὶς μείζονα ταύτης ἀγάπην οἶδε, τοῦ θεῖναι τὸν ἄνθρωπον τὴν ψυχήν του ὑπὲρ τῶν φίλων αὐτοῦ», κατὰ τὸν λόγον τοῦ Κυρίου.

Οἱ τῆς παρελθούσης γενεᾶς ἁγνοὶ Ἕλληνες πατριῶται ἐθυσίαζαν τὴν ζωήν των ὑπὲρ τοῦ Γένους καὶ τῆς Πατρίδος, οὐχὶ ἁπλῶς καὶ ὡς ἔτυχε καὶ διὰ σκοποὺς ξένους, ἀλλὰ χάριν τῶν ἰδανικῶν τῆς φιλαδελφίας καὶ φιλοπατρίας, καὶ ὅτε παρήρχετο ὁ καιρὸς τῆς τοιαύτης τῶν δράσεως, συνήρχοντο καὶ ἔσπευδον ὡς καλοὶ χριστιανοὶ νὰ ἀποκαθάρωσιν ἑαυτοὺς τοῦ ρύπου τῆς ἁμαρτίας, καὶ παρ’ ὅλον ὅτι ἐλογίσθη ἀσφαλῶς εἰς δικαιοσύνην τὸ παράπτωμα τῶν παρὰ Κυρίου δὲν ἔπαυον ὡς ὁ μακάριος Γερόντιος βοῶντες πρὸς τὸν Κύριον «ἄρον τὸν κλοιὸν ἀπ’ ἐμοῦ τὸν βαρύν, τὸν τῆς ἁμαρτίας, καὶ ὡς εὔσπλαγχνός μοι δός, παραπτωμάτων ἄφεσιν».

ΠΗΓΗ : ΑΡΧΙΜ. ΓΑΒΡΙΗΛ ΔΙΟΝΥΣΙΑΤΟΥ (+), ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΗΠΟ ΤΟΥ ΠΑΠΠΟΥ, εκδ. «ΤΟ ΠΕΡΙΒΟΛΙ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ», 1994, σσ. 47-52.