ΔΕΙΣΙΔΑΙΜΟΝΙΕΣ ΚΑΙ ΠΡΟΛΗΨΕΙΣ - Α΄ ΜΕΡΟΣ

…Οι πρωτόγονες προλήψεις και δεισιδαιμονίες καταταλαιπωρούν τον άνθρωπο. Σε κάθε του βήμα διαβλέπει κινδύνους, ταλαιπωρίες, αποτυχίες, ασθένειες, θανάτους, με αποτέλεσμα να χάνει την ειρήνη του. Και το χειρότερο απ΄ όλα είναι ότι νομίζει πως όλα αυτά είναι στο χώρο της πίστης ! …..

ΠΡΩΤΟΓΟΝΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ

Ο πρωτόγονος άνθρωπος απομακρυνόμενος σταδιακά από τον αληθινό Θεό, θεοποίησε τα άψυχα και έμψυχα κτίσματα και έγινε δέσμιος των προλήψεων. Ο πρωτόγονος άνθρωπος ήταν κατεξοχήν προληπτικός. Πηγή των προλήψεων ήταν ο φόβος, που ένιωθε μπροστά στις άγνωστες και ισχυρότερες από αυτόν δυνάμεις της φύσης. Επειδή είχε σχηματίσει την εντύπωση, ότι οι δυνάμεις αυτές ήταν εχθρικές για τη ζωή του, άρχισε να λαμβάνει προληπτικά μέτρα, για να αποφύγει τις βλαπτικές ενέργειες τους, που έμελλε να του προξενήσουν.

Με τον τρόπο αυτό, όλες οι εκδηλώσεις της ζωής του πρωτόγονου ανθρώπου συνδυάστηκαν με αναρίθμητα είδη προλήψεων : πρόσωπα και πράγματα, φυσικά φαινόμενα και γεγονότα της ζωής και πουλιά, ζωή και θάνατος, χώρος και χρόνος, στα πάντα οι αρχαίοι έβλεπαν το κακό, την καταστροφή, τη «θεομηνία». Έτσι γεγονότα που απλώς συνέβαιναν στην ζωή και δεν έχουν καμία σχέση μεταξύ τους, τυχαίες συμπτώσεις, θεωρούνται πως έχουν άμεσα αποτελέσματα στην ζωή, συνήθως δυσάρεστα…….

Η ΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ

Η Εκκλησία μας, κατά την ίδρυσή της, ήρθε κατ΄ αρχήν, σε κατά μέτωπο σύγκρουση με την πρωτόγονη θρησκευτικότητα, την ειδωλολατρία, τη μαγεία, τις προλήψεις και τις δεισιδαιμονίες. Οι αιματηροί διωγμοί των πρώτων αιώνων, που κόστισαν στην Εκκλησία εκατομμύρια Μάρτυρες, δεν ήταν παρά αποτέλεσμα της φοβερής αυτής αναμέτρησης του χριστιανισμού με τον πρωτογονισμό και την ειδωλολατρία.

Παρ΄ όλες όμως τις προσπάθειες της Εκκλησίας, πολλοί άνθρωποι δεν δέχτηκαν να εγκαταλείψουν τις μορφές της πρωτόγονης θρησκευτικότητας και να ασπαστούν το χριστιανισμό. Αλλά και απ΄ αυτούς που τον δέχθηκαν, δεν ήταν λίγοι αυτοί που συνέχισαν να έχουν κάποια μικρή ή μεγάλη σχέση με την πρωτόγονη θρησκευτικότητα, ιδίως τη μαγεία. Έτσι μέχρι σήμερα η πρωτόγονη θρησκευτικότητα συνεχίζει να υπάρχει και να επηρεάζει τους ανθρώπους. Η μαγεία, η αστρολογία και τα όμοια, παρουσιάζουν σήμερα μια θεαματική έξαρση, ενώ πολλές προλήψεις και δεισιδαιμονίες των πρωτόγονων επιβιώνουν στα ήθη και έθιμα των χριστιανικών λαών.

ΠΟΙΚΙΛΙΑ ΠΡΟΛΗΨΕΩΝ

Ένα πλήθος προλήψεων και δεισιδαιμονιών ταλαιπωρούν τους ανθρώπους. Τους δημιουργούν φόβους ανύπαρκτους, σπέρνουν ανησυχία και κάνουν τη ζωή πολλών ταραγμένη, γεμάτη εφιάλτες και τρόμους. Είναι τόσες πολλές οι προλήψεις που αν καταφέρει κανείς να τις συγκεντρώσει, θα γεμίσει πολλές σελίδες. Μερικές από αυτές θα εκθέσουμε στη συνέχεια, για να δούμε πώς βασανίζονται οι άνθρωποι χωρίς λόγο και πόσο μακριά βρίσκονται από τη ν αληθινή πίστη.

Πρώτα να δούμε τις προλήψεις γύρω από τον γάμο, το μέγα αυτό μυστήριο, όπως το ονομάζει ο Απόστολος Παύλος. Η Εκκλησία ευλογεί την ένωση δύο ανθρώπων και τους καλεί να αγωνιστούν στο άθλημα της αγάπης, σε μια πορεία σταυρική που θα πρέπει να βαδίσουν με πίστη στο Θεό, με ευθύνη και πολλές θυσίες. Οι προληπτικοί όμως θέτουν άλλες προϋποθέσεις για να «πετύχει» ο γάμος. Η επιτυχία και η ευτυχία στο γάμο εξαρτάται όχι από τη Χάρη του Θεού και τον αγώνα των συζύγων, αλλά από τις προλήψεις π.χ. Δεν θα πρέπει να παντρεύονται τον ίδιο χρόνο δύο αδέρφια. Όχι γάμος στο δίσεκτο χρόνο, ή Μάιο μήνα. Όποιοι πάνε να παραλάβουν το κουμπάρο, θα γυρίσουν από άλλο δρόμο, γιατί αλλιώς ριψοκινδυνεύουν τη στερεότητα του γάμου. ΄Όταν ο προξενητής ή η προξενήτρα πηγαίνουν να συζητήσουν για το συνοικέσιο, θα πρέπει να φοράνε μια κάλτσα ανάποδα. Την ώρα που η νεόνυμφη μπαίνει στο νέο σπίτι, αλείφει την πόρτα του σπιτιού με μέλι ή βούτυρο, για να είναι γλυκιά κι ευτυχισμένη η οικογενειακή της ζωή. Την πρώτη βδομάδα του γάμου της δεν πρέπει να σκουπίσει, γιατί θα συμβεί θάνατος στο σπίτι κλπ. κλπ.

Καρπός του γάμου είναι η τεκνογονία. Οι σύζυγοι αξιώνονται από το Θεό να γίνου συνδημιουργοί Του, να φέρουν στο κόσμο νέες υπάρξεις. Δυστυχώς και η μεγάλη αυτή δωρεά του Θεού συνυφαίνεται με ένα σωρό γελοίες προλήψεις. π.χ. Αν ακούσει η μητέρα να λαλεί κουκουβάγια, θα γεννήσει κορίτσι. Αν όμως ακούσει μπούφο, θα γεννήσει αγόρι. Όταν γεννηθεί το παιδί, θα πρέπει να του βάλουν μπαμπάκια γύρω από το σαγόνι του για να ζήσει πολλά χρόνια. Την όγδοη μέρα, όταν κανονικά θα πρέπει να καλείται ιερέας και να δίνεται το όνομα του παιδιού, οι προληπτικές μητέρες ετοιμάζουν γλυκίσματα, κοσμήματα, χρήματα. Δεν είναι για τους ανθρώπους που θα το επισκεφθούν, αλλά για τις.….. μοίρες. Την όγδοη μέρα έρχονται οι μοίρες, για να ορίσουν τη μοίρα του. Για να είναι όμως καλή η μοίρα του παιδιού, οι μοίρες πρέπει να γλυκαθούν, να ευχαριστηθούν και να δώσουν καλές ευχές. Γιατί, αν δυσαρεστηθούν, τότε το παιδί θα δυστυχήσει ! Ακόμη, πάρα πολλοί γονείς κρεμούν στο παιδί, όχι το σταυρό, αλλά το «χαϊμαλί». Δηλαδή, ένα φυλακτό, που δεν περιέχει βέβαια ιερά αντικείμενα, αλλά ειδωλολατρικά, μια πράσινη χάντρα ή ένα μάτι, πέταλα, καρδούλες, ελεφαντόδοντα, για να προφυλάσσει το παιδί απ΄ το κακό μάτι, το μάτιασμα. Έτσι οι γονείς αντί να εφοδιάζουν τα παιδιά τους με το πανίσχυρο όπλο του σταυρού, αντί να τα παραδίνουν στον φύλακα άγγελό τους, τα εμπιστεύονται στα «χαϊμαλιά», στα ειδωλολατρικά φυλακτά και σε τελευταία ανάλυση στον…….διάβολο !

Οι περισσότερες ίσως προλήψεις συνδέονται με το τέλος της επίγειας ζωής του ανθρώπου. Ο άνθρωπος, κάποια μέρα, είτε σε βαθύ γήρας, είτε σε νεότερη ηλικία θα έλθει αντιμέτωπος με την «φοβεράν ώραν του Θανάτου». Κανείς όμως δεν γνωρίζει ποια θα είναι αυτή η ώρα, παρά μόνον ο Θεός, ο Κύριος της ζωής και του θανάτου. Το μόνο που μας προτρέπει είναι να είμαστε άγρυπνοι και έτοιμοι : «Γρηγορείτε» ! Την φιλάνθρωπη αυτή προτροπή οι άνθρωποι λησμονούν ή αγνοούν και προσπαθούν να καλυφθούν πίσω από μύριες προλήψεις. π.χ. Ο ασθενής ξεψύχησε. Σε πολλά χωριά τρέχουν να χύσουν όλα τα νερά από τις στάμνες και άλλα δοχεία, γιατί αυτό το νερό θεωρείται «πεθαμένο», μολυσμένο και πρέπει να αντικατασταθεί με άλλο «ζωντανό». Γιατί είναι «πεθαμένο» ; Όμως δεν υπάρχει απάντηση, γιατί όλες οι προλήψεις δεν έχουν λογική. Βγαίνει ο νεκρός απ΄ την εξώθυρα και ακούγονται κρότοι αγγείων που σπάζουν ένα πιάτο, μια στάμνα. Γιατί ; Για να μείνει εκεί το κακό. Αλλού τοποθετούν πάνω στο τάφο ή μέσα διάφορα τρόφιμα για να φάει ο νεκρός. Και όταν τελειώσει η κηδεία οι συγγενείς και οι φίλοι του νεκρού δεν γυρίζουν απ΄ τον ίδιο δρόμο για να μην ….. δευτερώσει το κακό. Το χειρότερο απ΄ όλα είναι ότι οι πενθούντες δεν εκκλησιάζονται γιατί απαγορεύεται ! Έτσι υπάρχουν άνθρωπου που για χρόνια ολόκληρα δεν εκκλησιάζονται, δεν συμμετέχουν στα μυστήρια και αποκόπτονται από την εκκλησία. Στερούν τον εαυτό τους από την παρηγοριά και την ελπίδα που δίνει η εκκλησία, απομονώνονται, φθείρουν την υγεία τους και παραδίδονται σε σκέψεις απελπισίας. Ζουν όπως οι άθεοι «οι μη έχοντες ελπίδα»» και η ζωή τους μεταβάλλεται σε τραγωδία.

Πολλές προλήψεις συνδέονται με τα ζώα. Οι προληπτικοί άνθρωποι, τις κινήσεις και εκδηλώσεις των ζώων τις συνδέουν με δυσάρεστα περιστατικά της ζωής. Έτσι η μαύρη γάτα, η κραυγή της κουκουβάγιας, το κλάμα του σκύλου, ο κόρακας είναι προμηνύματα κακών. Ο βόμβος της μέλισσας προμηνύει τη έλευση κάποιου φίλου. Τα μυρμήγκια που εμφανίζονται στο κατάστημα θα φέρουν πολύ πλούτο κλπ.

Άλλες προλήψεις συνδέονται με τα μέλη του ανθρώπινου σώματος. Αν π.χ. βουίζει το δεξί αυτί θα ακούσει καλή αγγελία. Αν βουίζει το αριστερό θα ακούσει άσχημη είδηση. Παίζει το μάτι : Είναι προάγγελος δυσμενούς γεγονότος. Ο κνησμός της μύτης θα φέρει στεναχώρια. Ο λόξυγκας είναι ενδεικτικό φαινόμενο ότι κάποιος κακομελετάει κλπ.

Τέλος ένα πλήθος προλήψεων σχετίζονται με τα διάφορα αντικείμενα που καθημερινά χρησιμοποιούν οι άνθρωποι. π.χ. Το αλάτι αν χυθεί κάτω, θα φύγει ο ανεπιθύμητος επισκέπτης. Αν χυθεί λάδι ή καφές θα΄ ρθει κάποιο κακό ενώ αν χυθεί κρασί θα΄ ρθει ευτυχία. Το ψαλίδι αν μείνει ανοικτό προμηνύει έριδες. Αν τρίζουν τα ξύλα στο τζάκι, κάποιος εχθρός μας κακομελετάει. Αν η φλόγα του καντηλιού παίρνει πολύ κόκκινο χρώμα, σημαίνει ότι τα μάτια των μελών της οικογένειας θα κοκκινίσουν από δάκρυα κάποιας λύπης ή στεναχώριας που έρχεται. Ο αριθμός 13 και η μέρα Τρίτη είναι ο φόβος των προληπτικών. Το πέταλο ή το κρεμμύδι κρεμασμένο στην πόρτα φέρνει γούρι. Ο καθρέφτης αν σπάσει θα φέρει μεγάλη δυστυχία κλπ.

ΠΗΓΗ : ΔΕΙΣΙΔΑΙΜΟΝΙΕΣ ΚΑΙ ΠΡΟΛΗΨΕΙΣ, εκδ, ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΣΑΓΜΑΤΑ, ΘΗΒΑ, σσ. 3-7.