TO ΑΛΗΘΙΝΟ ΝΟΗΜΑ ΤΗΣ ΝΗΣΤΕΙΑΣ

H ετοιμασία του Θρόνου του Θεού - Όρασις του Προφήτη Δανιήλ

Μπήκαμε συν Θεώ στην Σαρακοστή των Χριστουγέννων και η νηστεία μόλις ξεκίνησε. Οι περισσότεροι θεωρούν τη νηστεία απλά ως μια αποχή από τη κατανάλωση ορισμένων τροφών, χωρίς να εστιάζουν και να εμβαθύνουν στο βαθύτερο θεολογικό νόημα και υπόβαθρο που υποκρύπτει. Άλλοι πάλι μπερδεύουν την νηστεία με τη δίαιτα. Είναι αλήθεια νηστεία η αποχή μόνον από ορισμένες τροφές ; Πριν απαντήσουμε στο ερώτημα, να θυμηθούμε ότι η νηστεία ήταν η πρώτη εντολή που έδωσε ο Θεός στους Πρωτόπλαστους (Γένεση, 2, 17), ενώ εν συνεχεία ο Θεόπτης Μωϋσής νήστεψε 40 ημέρες πριν ανέβει στο Όρος Σινά για να παραλάβει τις δέκα εντολές (Έξοδος 24, 18). Ακολούθως, τη συναντούμε στο Μωσαϊκό νόμο και την επικυρώνει ο ίδιος ο Κύριος με το παράδειγμά του πριν την έναρξη της δημόσιας δράσης του, όταν στο όρος των πειρασμών (Σαραντάριο όρος) νήστεψε 40 ημέρες και νύχτες (Ματθαίος 4, 2). Έχοντας υπόψιν αυτά επιστρέφουμε στο ερώτημα εάν η νηστεία εξαντλείται μόνον στην αποχή από ορισμένες τροφές. Η αποχή από τις τροφές, είναι μόνον η αρχή του δρόμου και γίνεται στα πλαίσια της χριστιανικής άσκησης προκειμένου ο πιστός να χαλιναγωγήσει το σώμα και τις επιθυμίες του, να ταπεινωθεί και να κάμει υπακοή στον Θεό, να ενισχύσει τη μεταστροφή του νου του προς τον Δημιουργό, να ενισχύσει τη προσευχή του, να εκδιώξει τις δαιμονικές επιρροές ("Τούτο το γένος ουκ εκπορεύεται ει μη εν προσευχή και νηστεία" - Ματθαίος 17, 21), να ισχυροποιήσει τη θέλησή του, να καθαρίσει τον νου του, να μαλακώσει τη καρδιά του, να εκδιώξει τις σαρκικές του επιθυμίες, να καθαρίσει τον εαυτό του, να ξεριζώσει από τη ψυχή του τις αμαρτίες και τα πάθη ούτως ώστε να ξαναγίνει "θεοειδής" και να κατοικίσει μέσα του και πάλι ο Θεός. Μια μικρή θυσία από τις καθημερινές μας υλικές απολαύσεις προς το Θεό ("ουκ επ΄ άρτω μόνω ζήσεται άνθρωπος" - Ματθαίος 4, 4). Όπως πολύ χαρακτηριστικά λέγει ο μέγας πατήρ της Εκκλησίας μας ο Άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος : "παν καλόν και αγαθόν δια της νηστείας κατορθούται και τελειούται". Η αποχή λοιπόν από τις τροφές, είναι η αφετηρία για τη νηστεία, δεν πρέπει να μας διαφεύγει όμως ότι η βρώση επί παραδείγματι πέντε νηστίσιμων πιάτων δεν είναι νηστεία, αφού αυτή πρέπει να συνοδεύεται και να συνδυάζεται και από την ελεημοσύνη και την αγάπη, ενώ από την άλλη η νηστεία έχει και την έννοια της νοητής συμμετοχής στου χριστιανού στον θάνατο του Χριστού, αφού τρώει μόνον όσο είναι αναγκαίο για να διατηρηθεί στη ζωή. Πολύ χαρακτηριστικά δε σημειώνει ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος ότι η νηστεία που περιορίζεται μόνον στις τροφές, είναι ανώφελη για τον χριστιανό. Ποιό είναι όμως το βαθύτερο πνευματικό νόημα της νηστείας ; Αυτό μας το αποκαλύπτει ένα ιδιόμελο τροπάριο της Αγίας Εκκλησίας μας, που ψάλλεται στον εσπερινό της Καθαράς Δευτέρας και το οποίο αποτελείται από λόγια του Μεγάλου Βασιλείου : 

Ἰδιόμελον Ἠχος γ'

Νηστεύσωμεν νηστείαν δεκτήν, εὐάρεστον τῷ Κυρίῳ, ἀληθὴς νηστεία, ἡ τῶν κακῶν ἀλλοτρίωσις, ἐγκράτεια γλώσσης, θυμοῦ ἀποχή, ἐπιθυμιῶν χωρισμός, καταλαλιᾶς, ψεύδους, καὶ ἐπιορκίας· ἡ τούτων ἔνδεια, νηστεία ἐστίν, ἀληθὴς καὶ εὐπρόσδεκτος.

Αληθινή νηστεία λοιπόν, ευάρεστη και αποδεκτή από το Θεό είναι η τελεία και πλήρης αποχή του ανθρώπου από τα πάθη και τις αμαρτίες. Όταν συμβαίνει αυτό, καθαρίζεται ο άνθρωπος και γίνεται "δοχείο" της Θείας Χάριτος - "Υμείς γαρ ναός Θεού έστε ζώντος, καθώς είπεν ο Θεός" (Β΄ Κορινθίους 6, 16). Τότε συμβαίνει αυτό που λέγει ο θείος Παύλος : "Ζω δε ουκέτι εγώ, ζει δε εν εμοί ο Χριστός" (προς Γαλάτας 2, 20) και ο χριστιανός ζει από τώρα με τη χάρη του Θεού τη Βασιλεία των Ουρανών. Κλείνω το σημείωμα με ένα απόσπασμα από το δοξαστικό του όρθρου της Ε΄ Κυριακής των Νηστειών : 

Δόξα... Ἦχος α' Ἰδιόμελον

Οὐκ ἔστιν ἡ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ βρῶσις καὶ πόσις ἀλλὰ δικαιοσύνη καὶ ἄσκησις, σὺν ἁγιασμῷ· ὅθεν οὐδὲ πλούσιοι εἰσελεύσονται ἐν αὐτῇ, ἀλλ' ὅσοι τοὺς θησαυρούς αὐτῶν ἐν χερσὶ πενήτων ἀποτίθενται. Ταῦτα καὶ Δαυῒδ ὁ Προφήτης διδάσκει λέγων· Δίκαιος ἀνὴρ ὁ ἐλεῶν ὅλην τὴν ἡμέραν, ὁ κατατρυφῶν τοῦ Κυρίου καὶ τῷ φωτὶ περιπατῶν ὃς οὐ μὴ προσκόψῃ, ταῦτα δὲ πάντα, πρὸς νουθεσίαν ἡμῶν γέγραπται ὅπως νηστεύοντες, χρηστότητα ποιήσωμεν, καὶ δῴη ἡμῖν Κύριος ἀντὶ τῶν ἐπιγείων τὰ ἐπουράνια.