Η ΤΑΞΙΣ ΕΟΡΤΑΣΜΟΥ ΤΟΥ ΜΕΓΑΛΟΜΑΡΤΥΡΑ ΑΓΙΟΥ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΣΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

Η τάξη του εορτασμού του μεγαλομάρτυρα της Θεσσαλονίκης Αγίου Δημητρίου, όπως αναγράφεται στον 2047 Κώδικα των Αθηνών (υπό τον τίτλο «Διάταξις»), με βάση αρχαίο ασματικό τυπικό της Αγίας Σοφίας της Θεσσαλονίκης. Το κείμενο συνετέθη υπό του Αρχιεπισκόπου Θεσσαλονίκης Συμεών (+1429).

«Διάταξις ακριβής περί της εορτής του αγίου Δημητρίου.

Τη παραμονή του αγίου Δημητρίου…. συνάγονται μεν πρώτον εν τω θείω ναώ της Παναγίας Δεσποίνης ημών της Θεοτόκου της Καταφυγής οι κληρικοί πάντες των τε καθολικών πάντων αγίων ναών μετά των τιμών σταυρών και πας ο λαός…. Και αρξάμενοι της οδού…. Είτα ο τίμιος σταυρός της Αγίας Σοφίας παρά υποδιακόνου κρατούμενος, ει δ΄ ουν, παρά αναγνώστου εσκεπασμένου……. τέσσαρες διάκονοι το κιβώτιον μετά ιερού μύρου κατέχοντες του αγίου, ων εκ πλαγίων εσκεπασμένοι αναγνώσται τέσσαρες κρατούντες διά ράβδων το ως ουρανόν πέπλον επάνω του κιβωτίου, εκατέρωθεν δε τούτων κανδηλάπται εξ τας μεγάλας λαμπάδας ημμένας βαστάζονες και δύο έτεροι εκατέρωθεν μετά κατζίων θυμιώντες…. Ότε δε εις το μέγα προπύλαιον, όπου το καμπαναρείον, οι τε άρχοντες και ο κλήρος φθάσουσιν, ελθών και ο αρχιερεύς ίσταται, ισταμένων και των αιρόντων το μετά μύρου κιβώτιον…. Και εισελθόντων πάντων, του τε αρχιερέως εις την αναβάθραν ανελθόντος, και των λοιπών κατά τάξιν στάντων…. Είτα η είσοδος λαμπρά, των σταυρών προηγουμένων μετά κηρών και μανουαλίων εξ η και οκτώ όντων…. Είτα εν τη εισόδω κατέρχεται (ο αρχιερεύς) και κλινόμενος λέγει την ευχήν μετά πάντων των ιερέων. Είτα ανίσταται…. και ούτως η είσοδος γίνεται, πάντων ανερχομένων κατά συζυγίαν, το προσκύνημα προσκυνούντων και το άγιον τάφον του μάρτυρος και αυτού του αρχιερέως ομοίως και εις τα άγια θύρια και ασπαζομένων αυτά και εις την ιεράν τράπεζαν. Και ούτως ο αρχιερεύς θυμιάσας αυτήν κύκλω και ευχαριστήσας, κάθηται μικρόν…. Λαβών δε τον μανδύαν…. εξέρχεται εις τον ναόν και άνεισιν εις την αναβάθραν…. Περί δε ώραν πρώτην ή και δευτέραν της νυκτός, του αρχιερέως εις τον ναόν απελθόντος και προσκυνήσαντος και σφραγίσαντος και εις την αναβάθραν ανελθόντος…. ο δε αρχιερεύς εν τη αναβάθρα τας ευχάς λέγει τας εωθινάς…. Και των κηρίων δοθέντων και αναφθέντων, κατέρχεται ο αρχιερεύς…. και λαμβάνων θυμιατόν παρά του δευτερεύοντος και θυμίαμα παρά του κανστρηνσίου, θυμιά τρις έμπροσθεν της αγίας εικόνος…. Και τούτο ψάλλων δις παρά των κληρικών βοηθούμενος, θυμιά και εις τον ιερόν τάφον…. Ο δε αρχιερεύς θυμιά αντίκρυ του θυιαστηρίου…. Ύστερον έμπροσθεν του προσκυνήματος χορείαν ποιουμένων των διακόνων και των νοταρίων, θυμιά και αυτούς κατά τάξιν και τελευταίον το προσκύνημα…. Είτα ποιούντες μετάνοιαν οι επίσκοποι, θυμιώσι και αυτοί το προσκύνημα, τον τάφον…. οι δε ιερείς το προσκύνημα, τον τάφον…. Και εσπέρας μεν η λιτή από της Καταφυγής, ως προεγράφη γίνεται…. Εν δε τω όρθρω έτι μιας ώρας της νυκτός ενδεούσης, σημαίνει περιφανώς…. Απολύσεως δε μη γενομένης, του αρχιερέως, ηλλαγμένου όντος μετά του κλήρου και των επισκόπων και ιερέων πάντων, γίνεται περίοδος εντός του ναού από του τάφου κύκλω εις τα πλαγίας εξερχομένων, του σταυρού προηγουμένου…. Και κυκλούντες τας πλαγίας εισέρχονται τον ναόν, από της πλαγίας της εκ του άμβωνος εισερχόμενοι και κατερχόμενοι τον ναόν προσκυνούσι τον τάφον. Είτα άνεισιν ο αρχιερεύς εις την αναβάθραν…. Εις δεν την αγίαν Σοφίαν τη κε΄ εσπέρας γίνεται ούτω. Σημαίνει ταχύτερον διπλώς πολλάκις και συναγομένων των κληρικών ψάλλεται εσπερινός…. η λιτή εξέρχεται και απέρχονται οι κληρικοί μετά του σταυρού άχρι της Καταφυγής, κατά την οδόν ψαλλομένων των κατ΄ ήχων ιδιομέλων του αγίου. Εν τω όρθρω σημαίνει πολλάκις διπλώς και οι μεν κληρικοί εις τον ναόν του αγίου πορευόμενοι, την ασματικήν πληρούσιν ακολουθίαν, ο δε γε εφημέριος ιερεύς μετά του προσμοναρίου και λοιπών ψάλλει εν τη αγία Σοφία τον όρθρον εντός εις τον σολέα (φ. 146ra – 148rβ). Οκτωβρίου κς΄, του αγίου…. Δημητρίου….Ευθύς δε η λιτή εις την Καταφυγήν (φ. 149rα)».

Πηγή : ΦΟΥΝΤΟΥΛΗ ΙΩΑΝΝΗ, Μαρτυρίαι περί των Ναών της Θεσσαλονίκης, ΕΕΘΣΘ, Τ. 21, Θεσσαλονίκη 1976, σσ. 145 κ.ε.